instrument om in de blaas te kijken, uitgevonden door Max Nitze (Berlijn 18 Sept. 1848 - 22 Febr. 1906), die het op 9 Mrt 1879 in de K.K. Gesellschaft der Arzte te Wenen demonstreerde.
De lichtbron was oorspronkelijk een gloeiende platinadraad, die echter zeer veel hitte verspreidde en daarom door een voortdurende waterdoorstroming afgekoeld moest worden. Deze lichtbron bevond zich, omhuld door een dun stukje ganzepen, aan het omgebogen einde van een buis, die een optisch systeem bevatte, bestaande uit een prisma en lenzen, waardoor een duidelijk beeld van de binnenzijde van de met water gevulde blaas verkregen kon worden.In 1886 werden de door Edison uitgevonden kooldraadlampen in zo klein formaat uitgevoerd dat zij in de cystoscoop gebruikt konden worden. Het instrument werd steeds verbeterd. De optiek werd uitneembaar, zodat spoelen van de blaas door de schacht van het instrument mogelijk werd. Dunne, van zijde gesponnen en met lak geïmpregneerde catheters konden door het instrument in de blaas gebracht worden en opgeschoven in de beide urineleiders, zodat de urine van beide nieren afzonderlijk kon worden opgevangen, wat voor de diagnostiek van de nierziekten van zeer grote betekenis was.
Ten slotte was het mogelijk dunne tangen en andere instrumenten door de zgn. operatie-cystoscoop in de blaas te brengen en op geleide van het oog gezwellen weg te nemen of te branden, vreemde voorwerpen beet te pakken, enz. De cystoscoop wordt thans ook in kleine uitvoering vervaardigd, zodat ook kinderen onderzocht kunnen worden.
Uit de cystoscoop ontwikkelde zich de urethroscoop, waarmede de urethra (het urinekanaal) kan worden bekeken, uitgevonden door Mc Garthy. Voor onze kennis van de ziekten van het achterste deel van dit kanaal (o.a. prostaathypertrophie) is dit instrument van zeer groot belang. Ook aan dit instrument werden wijzigingen aangebracht, waardoor het mogelijk is, door middel van een beweegbare wolfram-lis waar diathermische stroom door wordt geleid, gedeelten van de prostaatklier weg te nemen en zodoende de vrije afvloed van de urine te herstellen (endourethrale prostaat-resectie of endoresectie, een moderne behandelingswijze van de prostaathypertrophie).
j. H. J. VAN DER VUURST DE VRIES.
