noemt men de theologische richting in het Lutheranisme, die onder invloed van Melanchthon op het punt van de Avondmaalsleer tot het Calvinisme neigde. Joachim Westphal, predikant te Hamburg, was een van de eersten; te Bremen en te Heidelberg zegevierde het Calvinistische gezichtspunt.
Men leerde dus niet de praesentia realis, zoals Luther, maar bleef toch Lutheraan; de term betekent dan ook „heimelijk Calvinisme”. Te Wittenberg werd het aangehangen door Melanchthon’s schoonzoon Peucer, lijfarts van de keurvorst, die na Melanchthon’s dood er 12 jaren voor gevangen heeft gezeten. In 1574 streng verboden en door de Formula Concordiae van 1577 en het Konkordienbuch van 1580 onmogelijk gemaakt, stak het onder Christiaan I (1586-1591) nog eenmaal het hoofd op onder leiding van Nicolaas Krell. Het viel voorgoed in 159«.
Cryptocatholicisme betekent heimelijk katholicisme bij Protestanten, die niet tot de R.K. Kerk overgaan.
PROF. DR J. N. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK
Lit.: R. Calinich, Kampf u. Untergang d. Melanchthonismus in Kursachsen 1570-1574 (1866); O.
Ritschl, Dogmengesch. d. Protestantismus, IV (1927).
