is een toestel, dat dient om uit de sterkte van de kleur van een opgeloste stof de concentratie te bepalen. In beginsel wordt daartoe de kleur vergeleken met die van een standaardoplossing van bekende sterkte.
Als standaard dient meestal dezelfde stof, maar soms ook wel een gelijk gekleurde andere bekende verbinding. Zo wordt bij de beoordeling van de kleur van suiker (caramel) wel ijzerchloride-oplossing gebruikt, verder bijv. gekleurd glas (haemoglobine-bepaling in bloed).In de eenvoudigste vorm zijn het twee cylindrische glazen met vlakke bodem. Men stelt nu in, hetzij door bij gelijke laagdikte de oplossing zo lang te verdunnen tot gelijkheid van kleur met de standaardoplossing is verkregen, dan wel hetgeen nauwkeuriger is door de laagdikte nauwkeurig zodanig te wijzigen, dat de gelijkheid met de standaardoplossing wordt verkregen. In de practische uitvoering geschiedt dit door in de cylinders massieve glazen cylinders te brengen, die meer of Colorimeter minder diep in de gekleurde oplossingen gedompeld worden. In de colorimeter volgens Dubosq wordt het licht, dat door beide cylinderglazen met oplossing valt, zodanig in het gezichtsveld van een kijker gebracht, dat daarin twee gezichtsvelden ontstaan, die nu door de beweging van de glazen massieve cylinders op gelijkheid worden ingesteld (zie fig.).
Daar het product van hoogte en concentratie dan beiderzijds gelijk moet zijn (absorptiewet van Lambert-Beer) zijnde vloeistofhoogten dus omgekeerd evenredig met de concentraties van de gekleurde stof.
Tegenwoordig wordt vaak gebruik gemaakt van fotocellen in plaats van het oog. Bij het gebruik van een fotocel kan niet alleen worden ingesteld op gelijke absorptie door beide oplossingen, maar kan ook direct de verzwakking van het licht door de oplossing worden gemeten, bijv. door achtereenvolgens de uitslag te bepalen van een met de fotocel verbonden galvanometer, wanneer resp. een cuvet met de oplossing en een lege cuvet of een cuvet gevuld met het oplosmiddel alleen in de lichtweg wordt gebracht (foto-electrische of objectieve colorimeters, beter ware echter hier te spreken van een extinctometer). Veelvuldig wordt bij deze laatste instrumenten licht gebruikt, dat door een spectraalapparaat is ontleed, zodat de absorptie bepaald kan worden voor een aantal golflengten (spectrofotometer). Met behulp van voorgeschakelde lichtfilters is ook reeds op eenvoudige wijze bij de eerder genoemde apparaten de absorptie voor verschillende golflengten te bepalen.
Voor het ultraviolette deel van het spectrum, waarin juist vele stoffen sterke en karakteristieke absorptie vertonen, zijn uitsluitend foto-electrische methoden te gebruiken.
De decolorimeter is een colorimeter ter controle van de ontkleuring bijv. van vloeistoffen door actieve kool. De colorimeter dient wel te worden onderscheiden van de kleurmeter, waarmede de kleur wordt vastgelegd in tint, helderheid en witgehalte, resp. in drie grondkleuren.
PROF. DR J. A. A.
KETELAAR
Lit.: F. D. Snell en C. T.
Snell, Colorimétrie methods of analysis, I, II (New York 1937) ; J. H. Yoe, Photometric Chemical analysis I (New York 1928); G. Kortüm, Kolorimetrie und Spektralfotometrie (Leipzig 1942); E.
B. Sandell, Colorimétrie Détermination of traces of metals (New York 1944) ; Allport, Colorimétrie analyses (London 1947) ; Snell, Colorimétrie methods of analysis (New York 1948).
Colorimetrische analyse
of colorimétrie is een chemische analysemethode, die berust op de bepaling van de sterkte der kleur van een oplossing. Zij is van zeer groot belang vooral waar het gaat om het bepalen van zeer geringe hoeveelheden van een bepaalde stof. Het is gelukt om voor tal van elementen en verbindingen reagentia te vinden, waarmede de te bepalen stoffen sterke kleurreacties geven, zodat aldus deze stoffen colorimetrisch nog in geringe sporen kunnen worden bepaald, o.a. koper, ijzer en lood in drinkwater enz. Ook in de biochemie en in de medische analyse zijn tal van colorimetrische bepalingen in gebruik.
Bijv. de bepaling van vitamine A door de blauwkleuring met antimoontrichloride. Van bijzonder belang zijn ook de colorimetrische methoden ter bepaling van de effectieve zuurgraad van oplossingen (z PH).
