Nederlands socialistisch theoreticus (’s-Hertogenbosch 30 Aug. 1864-Domme, dep. Dordogne, 21 Febr. 1942), stamde uit een eenvoudig Katholiek milieu, werd aanvankelijk onderwijzer, daarna leraar aan de Rijkskweekschool voor onderwijzers te Geertruidenberg, later te Middelburg, maar voelde zich reeds ca 1887 aangetrokken tot de socialistische beweging, die toenmaals onder leiding stond van Domela Nieuwenhuis; al spoedig werd hij daarin een van de belangrijkste figuren.
In 1892 werd hij mederedacteur van Recht voor allen en tevens aangesteld tot arbeidssecretaris (hieruit ontstond in 1893 het Nat. Arbeids-Secretariaat); in 1898 verliet hij echter met Nieuwenhuis de Socialisten-Bond en helde meer en meer over naar het syndicalisme. In 1899 verhuisde hij naar Parijs, waar hij zich in zeer bekrompen omstandigheden wijdde aan het schrijven van werken op economisch gebied en op de duur geheel verfranste. Hij bleef echter aan Hollandse bladen medewerken.
Sedert 1907 gaf hij geheel alleen het Int. Bulletin der syndicalistische beweging in vier talen uit. Na Wereldoorlog I werkte hij geregeld mede aan anarchistische en syndicalistische weekbladen; zijn gedenkschriften verschijnen ca 1950 met inl. van A. C.
Bakels te Leiden,MR H. F. WIJNMAN
Bibl.: Clemens (pseud.), Kritiek van een radicaal op Marx (1891); Marx en Engels, Het kommunistisch manifest. Naar de Duitsche uitg. bew. (1892); Privaat bezit (1893); Le communisme révolutionnaire (Brux. 1896, vert. als: Het revolutionnaire kommunisme, 1897, 2de dr.: Revolutionnair komm. manifest, 1905, in het Sp.: El comunismo libertario, Valencia 1933); En marche vers la société nouvelle (Paris 1900, in het Ned. vert. 1902, in het Sp. 1910 en in het Port.); Théorie de la valeur, réfutations des théories de Rodbertus, Karl Marx, Stanley Jevons et Boehm-Bawerk (1903, 2de dr. 1913, in het Ned. vert. 1903, verder o.a. in het Jap.); Théorie du salaire et du travail salarié (1908); Le salaire, ses formes, ses lois (1910, in het Ned. vert. 1910, in het Duits 1926); Les dessous économiques de la guerre (1915, met voorw. v. Ch. Andler); Les hallucinations des Einsteiniens (1923); Über die theoret. u. wirtsch.
Grundlagen d. Syndikalismus, in: Partei u. Klasse im Lebensprozess d. Gesellsch. (Forsch. z.
Völkerpsych. u. Soziologie v. prof. Thurnwald, II, Leipz. 1926); Traité général de la science économique, 5 dln (ig26-544, gedeeltelijk herdr. v. vroeger verschenen werken, het 5de dl,,Théorie de 1’intérêt et de la banque” werd in 1944 door zijn weduwe bezorgd); Les générations nouvelles. Essai d’une éthique moderne (1936).
Lit.: W. H. Vliegen, De dageraad der volksbevrijding II (1905), F Domela Nieuwenhuis, Van Christen tot anarchist (1910); Gedenkboek N.A.S. (Amst. 1918); J. Oudegeest, De gesch. der zelfstandige vakbeweging in Ned.
I (1926); A. C. Bakels, Chr. C. herdacht, in De Vlam, I, 18 (22 Sept. 1945).
