De scheiding van twee materialen met verschillend soortelijk gewicht (vloeistof-vast of vloeistof-vloeistof) kan zeer versneld worden door behalve de zwaartekracht de vele malen sterkere centrifugaalkracht te gebruiken. De centrifugaalversnelling, die gegeven is door het kwadraat van de omtreksnelheid gedeeld door de afstand tot de draaiingsas, bedraagt in betrekkelijk langzame, grote centrifuges van grote capaciteit tot 1000 keer de versnelling van de zwaartekracht.
Voor moeilijker scheidingen gebruikt men snellere, kleinere apparaten, waarin dit verhoudingscijfer op technische schaal tot 15 000 en op laboratoriumschaal tot 60 000 kan worden opgevoerd.De tot de eerste groep behorende apparaten bezitten dikwijls een cylindrisch of conisch filteroppervlak, bijv. van gaas, en dienen dan tegelijkertijd voor het affiltreren van vaste stof en voor het uitslingeren van de aan die vaste stof hangende vloeistof. Dergelijke filtercentrifuges worden toegepast voor het verwijderen van water uit kolenslik en aardappelmeel en voor de winning van suiker na de kristallisatie uit het ingedampte beetwortelsap. Ook de centrifuges voor het vóórdrogen van wasgoed kan men tot deze groep rekenen.
De bekendste snellopende apparaten zijn de De Laval- en de Sharples-centrifuges. In de De Laval-centrifuge is de bezinkruimte onderverdeeld door conische schotten, zodat de bezinkende vloeistofdruppels of vaste deeltjes spoedig een wand treffen, waarlangs zij afvloeien resp. afglijden, en de ruimte zeer effectief gebruikt wordt. De vloeistof wordt door de as ingevoerd, stroomt over de bodem van de trommel naar de buitenzijde, beweegt zich tussen de schotten in de richting van de as en stroomt daar over een overlooprand. De vaste stof verzamelt zich in de trommel.
Het niveau tussen lichte en zware vloeistof, dat bij de hier gebruikte hoge waarde van de centrifugaalkracht de gedaante van een verticale cylinder heeft, bevindt zich tussen de platen, die daar ter plaatse een perforatie voor de toevoer hebben. De gescheiden vloeistoffen lopen ieder af over een overlooprand.
De Sharples-centrifuge heeft een verticale cylindrische rotor van kleine diameter, waarin onder de toevoer plaats vindt en boven de afvoer van de gescheiden vloeistoffen op verschillende afstand van de as.
Snelle centrifuges worden op grote schaal gebruikt bij het ontzuren van vette olie (afscheiding van de door de behandeling met loog gevormde zeep), bij het raffineren van minerale olie en voor het ontromen van melk.
Voor laboratoriumtoepassing dient de buizencentrifuge, waarin men buisjes met het te behandelen materiaal in kokertjes plaatst, welke scharnierend bevestigd zijn aan een verticale as en dus bij draaiing naar buiten uitwijken.
In homogene oplossingen van stoffen met hoog moleculairgewicht kan door centrifugeren een zekere mate van bezinking bereikt worden, waarbij ten slotte de concentratie van de opgeloste stof op bepaalde wijze afhangt van de afstand van de as (bezinkingsevenwicht). Uit de grootte van de bezinksnelheden en ligging der evenwichten in speciaal geconstrueerde zeer snelle centrifuges heeft Svedberg te Uppsala belangrijke gegevens omtrent de moleculaire structuur van eiwitten kunnen afleiden.
IR DR A. KLINKENBERG
Lit.: Der Chemie-Ingenieur, Ein Handbuch, hrsg. v. A. Eucken u. M.
Jakob I, 2 (1932), dl 2, pag. 308 e.v.; J. H. Perry, Chemical Engineers’ Handbook, 2e dr., pag. 1808-49.
