Duits critisch godgeleerde (Eisenberg, Saksen-Al tenburg 6 Sept. 1809-Rixdorf b. Berlijn 15 Apr. 1882), schreef na zijn Kritik der Offenbarung (in Ztschr. f. spekulative Theologie, 1838), als privaat-docent de Kritik der evangelischen Geschichte der Synoptiker (2 Bde, 1840), waarin hij zocht aan te tonen, dat Marcus de eerste evangelist was en zijn evangelie op grond der toenmaals in de gemeente levende denkbeelden had opgebouwd en dat Lucas en Mattheus dit hadden uitgebreid.
Het evangelische verhaal is volgens Bauer geen mythe, zoals bij D. F. Strauss, maar voortbrengsel van de speculatie van Stoïsche en Alexandrijnse wijsgeren; tot hij later het Christendom definieerde als in Joodse gedaante tot heerschappij gekomen Stoïcisme. Zijn standpunt kostte hem zijn functie in 1842, waarna hij een ambteloos leven heeft geleid. In Kalthoff en A. Drews is zijn opvatting herleefd.
In meer algemene vorm is de ontdekking van Bauer van de invloed van het Hellenisme op het oude Christendom echter wijd en zijd erkend. Op politiek gebied heeft Bauer nog van zich doen spreken, doordat hij, na zijn afzetting als privaat docent in 1842, te zamen met zijn broers Egbert en Edgar (spottend genoemd de „heilige Familie”) in 1843 de „Allgemeine Literaturzeitung” oprichtte, waarin hij ook op politiek en maatschappelijk gebied zeer radicale denkbeelden verkondigde. Hij behoorde tot die groep van Jong-Hegelianen, die vermaard werden onder de naam: „Die Freien bei Hippel”. De meningen en het optreden van Bauer en zijn kring gaven Marx en Engels aanleiding tot een geruchtmakende bestrijding in hun: „Die Heilige Familie oder Kritik der Kritischen Kritik. Gegen Bruno Bauer und Konsorten” (Frankf. a. M. 1845).PROF. DR J. N. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK
Bibi.: Kritik der Evangelien u. Geschichte ihres Ursprungs (I850-*52, 4Bde); Philo, Strauss, Renan und das Urchristentum (1874); Christus und die Cäsaren (1877); Vollständige Geschichte der Politik, Kultur und Aufklärung des 18. Jahrhunderts, 4 Bde (1843-’45); Die Judenfrage (1843); Vollständige Geschichte der Parteikämpfe in Deutschland während der Jahre 1842-1846, 3 Bde (1847); Kritik der paulinischen Briefe, 3 dln (I850-’S2) ; Die Apostelgeschichte (1850).
Lit.: Edgar Bauer, B. Bauer und seine Gegner (1842); M. Kegel, Bruno Bauer und seine Theorien über die Entstehung de» Christentums (1906); E. Barnikol, Das entdeckte Christentum im Vormärz (1927).
