Frans Jezuïet en kanselredenaar (Bourges 20 Aug. 1632 - Parijs 13 Mei 1704), was werkzaam in de scholen van zijn orde en predikte in de provincie, tot hij in 1669 naar Parijs ging. In 1670 predikte hij voor Lodewijk XIV, was meteen beroemd en bleef dat tot zijn dood; de brieven van Mme de Sévigné noemen hem herhaaldelijk. „Toen Bourdaloue verscheen op de kansels van Parijs, werd Bossuet niet meer beschouwd als de eerste prediker van zijn tijd,” zegt Voltaire.
Hij heeft 85 predikaties nagelaten, waarvan de bekendste zijn die over de gedachte van de dood, eerzucht, boetedoening, schijnheiligheid, kwaadsprekerij, het gebed, aalmoezen. Hij is minder lyrisch dan Bossuet, argumenteert meer, hij wil minder treffen dan overtuigen, hij is dialecticus en het schema van zijn preken is duidelijk aangegeven; „mijn plan,” zegt hij zelf, „is uw verstand te overtuigen”. Daarbij is hij streng in zijn opvattingen; zij worden beheerst door de gedachte aan de dood en de rekenschap die God ons eenmaal vragen zal, niet alleen ten aanzien van de grote ondeugden maar ook van de alledaagse plichten, tegenover onze kinderen, tegenover ons dienstpersoneel bijv., waarbij hij ook doorzichtige toespelingen niet vermijdt (zo doelt een passage van de predikatie over de schijnheiligheid op Molière en zijn Tartuffe). Maar met het dogma bemoeit hij zich minder dan Bossuet; hij wil meer verbeteren dan bekeren. Op de portretten, die wij van hem bezitten, wordt hij vaak met gesloten ogen voorgesteld; men vertelt nl.van hem, dat hij zo predikte (wat overigens waarschijnlijk slechts een legende is).DR G. G. ELLERBROEK
Bibl.: Œuvres, gepubl. d. P. Bretonneau, 16 dln (1707-1734); id. door Delhomme et Briquet, 6 dln (1900); Sermons inédits de B., gepubl. d. le Père Griselle (Arras-Paris 1901 en 1904); Bloemlezing: Sermons choisis door Hatzfeld (1885); door le P. Griselle (1904).
Lit.: F. Castets, B., la vie et la prédication d’un religieux au XVIIe siècle, 2 dln (1901-1904); le P. Griselle, B., Histoire critique de sa prédication, 2 dln (1901); S. J. Lauras, B., sa vie et ses œuvres, 2 vol. (1881); R. Daeschler, La Spiritualité de B. (Louvain 1927); Ethna Byrne, B. moraliste (Paris 1929).
