I, koning van Italië en keizer (gest. 924), markgraaf van Friaul, zoon van markgraaf Ëberhard en van Gisela, dochter van Lodewijk den Vrome, slaagde er in, na de dood van koning Karei den Dikke, zich te Pavia tot koning van Italië te laten erkennen (aanvang 888). Doch vrijwel onmiddellijk hierna dook een machtig mededinger op — Guido, hertog van Spoleto (in Febr. 889 tot koning van Italië gekroond) — die Berengarius bij de Trebbia overwon.
Berengarius moest zich in Friaul terugtrekken. In de volgende decade speelde hij in de Italiaanse politiek eerder een geringe rol, ook in 894-896 gedurende de tochten naar Italië van den Duitsen koning Arnuli van Karinthië gericht tegen Berengarius’ mededinger Guido (gest. einde 894) en diens zoon en opvolger Lambert van Spoleto. De dood van Lambert (Oct. 898) schonk Berengarius echter een nieuwe kans, maar weer was hij nauwelijks in de koninklijke waardigheid hersteld, of een nieuwe mededinger, Lodewijk van Provence of van NederBourgondië, betwistte hem met succes de Italiaanse troon (Lodewijk werd in Oct. 900 te Pavia gekroond). In 905 zette Berengarius een tegenoffensief in en slaagde er in, zich van zijn mededinger meester te maken. Hij maakte hem blind en zond hem naar Provence terug. Een vijftiental jaren was hij nu onbetwist koning van Italië — in Dec. gi5 zou hij tevens te Rome tot keizer worden gekroond — tot in 921 een opstand uitbrak onder de Noorditaliaanse edelen.
De oproerlingen riepen Rudolf II, koning van Opper-Bourgondië, te hulp, en wisten met diens bijstand Berengarius te Fiorenzuola bij Piacenza te verslaan (17 Juli 923). Teruggetrokken in Verona was deze laatste nog niet van plan de strijd op te geven toen hij, op 7 Apr. 924, door een bloedverwant werd vermoord.DR L. VOET
Lit.: Ratemberg, Berengar von Friaul. König in Italien (Berlin 1871); P. Hirsch, Die Erhebung B.’s v. Friaul zum König v. Italien (1901); A. Segre, Note Berengarie, in Archivo Storico Italiano (1906); O. Pastine, II regno di Berengario I (Zurigo 1912).
II, koning van Italië (gest. 6 Aug. 966), markgraaf van Ivrea, zoon van markgraaf Adalbert en van Irmgard, dochter van Berengarius I, werd één der leiders der Italiaanse edelen die tegen den koning van Italië en Neder-Bourgondië (of Provence), Hugo van Arles (926-947), begonnen te intrigeren. In 941 moest hij dan ook naar Duitsland vluchten, doch in 945 keerde hij terug en wist de bovenhand te verkrijgen op Hugo. Van 945 tot 950 zou hij de daadwerkelijke macht in Italië uitoefenen, en Hugo die in Apr. 947 afstand deed en 10 Apr. 948 overleed en diens zoon en opvolger Lotharius (947-950), tot de rang van schijnkoningen verlagen. Na de dood van dezen laatste (22 Nov. 950) evenwel haastte zich Berengarius om zich te Pavia tot koning te laten kronen (15 Dec. 950), terwijl hij voor alle zekerheid Adelheid, de populaire weduwe van zijn voorganger, gevangen zette. Dit schonk evenwel den Duitsen koning Otto I een prachtige gelegenheid om in Italië tussenbeide te komen (951). De verslagen Berengarius bood zijn onderwerping aan, en wist zelfs te verkrijgen dat hij voortaan in naam van den Duitsen koning Italië zou besturen (952).
Hij hield zijn verbintenissen niet zodat in 957 een Duits leger onder leiding van Liudolf, zoon van Otto I, tegen hem werd uitgezonden. Maar nog hetzelfde jaar onderbrak de dood van dezen prins de militaire operaties. Pas in 961 zou Otto I opnieuw tegen zijn ontrouwen leenman optreden, en persoonlijk met een machtig leger Italië binnenrukken (en van deze gelegenheid gebruik maken om zich tot keizer te laten kronen, 2 Febr. 962). Een tijdlang nog zette Berengarius in de Apennijnen de strijd voort, maar moest zich ten slotte met zijn energieke echtgenote Willa overgeven (963). Gedeporteerd naar Duitsland, overleden zij er reeds driejaar later te Bamberg.
DR L. VOET
Lit.: C. Fietz, Gesch. B.’s von Ivrea (Leipzig 1870); G. Romano, Le dominazioni barbariche in Italia, 395-1024 (1909); S. Pivano, Stato e Chiesa da Berengario I ad Arduino (Torino 1908).
