of Andorre (Spaans: Republica de Andorra; Frans: République des Vallées d’Andorre) is een kleine republiek aan de zuidzijde der oostelijke Pyreneeën, tussen het Franse departement Ariège en de Spaanse provincie Lerida. Zij bestaat uit het dal van de Balira en enige zijdalen en beslaat een oppervlakte van 495 km2.
Het landje is door hoge bergen ingesloten en alleen benedenwaarts open waar, even voorbij de stad Seo de Urgel, de Balira in de Segre uitmondt. De bergen zijn beneden de sneeuwgrens met wouden en alpenweiden bedekt, welke laatste voor het vee worden gebruikt. Schapenhouderij is een hoofdmiddel van bestaan; ’s zomers weiden de schapen in de Spaanse vlakten. Graan verbouwt men er weinig; het wordt er uit Frankrijk ingevoerd. De inwoners, (1934: 6200), zijn van Catalonische afkomst en spreken een Catalonisch dialect. Smokkelhandel is eveneens een belangrijk bestaansmiddel. Er zijn zes gemeenten: Andorra, San Julian de Loria, La Massana, Canillo, Encamp en Ordino, en daartoe behoren 40 dorpen en gehuchten.De overlevering wil, dat de republiek Andorra haar vrijheid verkregen heeft in het jaar 778 van Karel den Grote, tot loon voor de ondersteuning van haar bewoners in de oorlog tegen de Moren. Een andere vrijheidsbrief zou afkomstig zijn van Lodewijk den Vrome (821), en in deze wordt aan de Respublica Handorrensis het recht van asyl en een volkomen onafhankelijkheid toegekend. Een feit is, dat Andorra eeuwenlang een onafhankelijkheid genoot, met een zekere onderdanigheid aan heersers aan weerszijden van de Pyreneeën. De eeuwenlange strijd tussen de bisschoppen van Urgel en de graven van Foix eindigde in 1278 met een zgn. paréage. Aan de graven van Foix werd de soevereiniteit toegekend, doch de rechten van den bisschop van Urgel bleven bestaan. De goederen der graven van Foix vervielen door erfenis aan de Bourbons en gingen verloren bij hun val, maar een gezant uit Andorra, naar keizer Napoleon afgevaardigd, was dwaas genoeg, een papier te ondertekenen, waarin genoemde keizer als beschermheer van Andorra werd erkend, zodat de republiek ook thans nog als neutraal gebied staat onder het gemeenschappelijk protectoraat van Frankrijk en van den bisschop van Urgel.
De regering der republiek berust bij een raad van 24 leden, die voor de tijd van vier jaren gekozen worden. De president van de raad wordt uit de oudste leden voor de tijd van vier jaren gekozen en draagt de titel van procureur-generaal. Hij is belast met de uitvoerende macht en met de leiding der buitenlandse aangelegenheden. Frankrijk en de bisschop van Urgel benoemen elk een stadhouder of viguier; de opper-rechter (voor appèl-zaken) wordt om beurten door een van beiden aangesteld.
Jaarlijks betaalt de republiek aan Frankrijk 960 en aan den bisschop van Urgel 460 franken. De zetel der regering is gevestigd in het dorp Andorra la Vieja. Dit plaatsje ligt 1051 m hoog in een vruchtbare vlakte, heeft een oud raadhuis en 1200 inwoners.
DR H. J. KEUNING
Lit.: R. Toureng, Le Statut juridique des Vallées d’Andorre, (Thèse Toulouse 1939); J. A. Brutails, La coutume d’Andorre (1904); André Vilar, L’Andorre (1908); A. Astraudo, Andorre (1932).
