eigenlijk Johannes Baptist Hermanus Maria Cloots, noemde zich Jean Baptiste baron de Cloots du Val-de-Grace, sinds 1790 Anacharsis Cloots, cosmopolitisch filosoof, politicus en journalist van Nederlandse origine (kasteel Gnadenthal, Donsbrüggen bij Kleef 24 Juni 1755 - Parijs 24 Mrt 1794), stamde uit een rijke R.K. Amsterdamse koopmansfamilie, die Gnadenthal had gekocht (zijn vader werd in 1756 door Maria Theresia in de adelstand verheven).
Door de Jezuïeten opgevoed, bezocht hij de militaire academie te Berlijn (1771/75) en bereisde daarna Frankrijk, Holland, Engeland e.a. landen, waartoe zijn fortuin hem in staat stelde. In woord en geschrift propageerde hij uiterst geavanceerde ideeën op het gebied van godsdienst en staat, sloot zich daarom na het uitbreken van de Franse revolutie (1789) te Parijs aan bij de Jacobijnen en werkte aldaar als journalist mede aan talrijke bladen. Op 19 Juni 1790 stelde hij zich aan het hoofd van een deputatie van een aantal buitenlanders (o.w. de Hollandse patriotten Benjamin graaf van Boetzelaer en Balthasar Elias Abbema), namens wie hij aan de Assemblée Nationale vroeg deel te mogen nemen aan de feesten van de 14de Juli; sindsdien heet hij ,,l’orateur du genre humain”. Hij maakte ook propaganda voor het stichten van een wereldstaat met Parijs als hoofdstad en stond daarom een annexatie-politiek voor.
In Sept. 1792 werd hij lid van de Conventie. Toen hij de Hébertisten in hun pogingen om de godsdienst der rede in te voeren steunde, werd hij in hun val meegesleept: op 12 Dec. 1793 werd hij uitgestoten uit de Jacobijnenclub en kort daarna gevangengenomen en geguillotineerd.MR H. F. WIJNMAN
Bibl.: La certitude des preuves du mahométisme, par Ali-Gierber (Londres d.i. Amsterdam 178o, 1782,tegen Bergier’s Certitude des preuves du christianisme) ; Bréviaire philosophique . . . par le feu roi de Prusse (vóór 1786, herdr. 1791, ook toegeschreven aan J. A. J.
Cerrutti); Lettre sur les Juifs, par M. le B. de C. d. V. D. G. (Berlin d.i.
Amsterdam 1783); Vœux d’un gallophile. Nouv.éd.rel. (Amsterdam 1786) ; Anacharsis à Paris (Paris 1790) ; L’orateur du genre humain ou dépêche du prussien Cloots au prussien Hertzberg (Paris 1791); La république universelle (Paris 1792, vert, als: De algemeene republiek, u. h. Fr. d. G.
J. G. Bacot. Duinkerken 1792) ; Les Bataves opprimés aux Français libérateurs (Paris 1792); Bases constitutionnelles de la République du genre humain (Paris 1793).
Lit.: Ann. de la noblesse de Belgique (1862) ; G. Avenel, A. C. (Paris 1865); R. Scholten, Die Stadt Cleve (Cleve 1879/81); H.
Baulig in: La révolution française XLI (1901); S. Stern, A. C. (Berlin 1914, Hist. Studiën Hft 119); A.
Tuetey, Rep. gén. des sources ms. XI (1914); M. G. de Boerin Tschr. voor gesch. XXX (1915) ; La révolution franç.
LXX (1917); J. ter Meulen, Der Gedanke der intern. Organisation II, 1 (’s-Gravenhage 1929); G. Walter, Rep. de l’hist. de la Rév. franç. (1941). Een gedeelte van de bibliotheek van Cloots kwam, via de familie Van Hôvell tôt Westerflier, in 1939 in het bezit van de Univ.
Bibl. te Amsterdam.
