(1) gemeente in de provincie Gelderland, aan weerszijden van de Maas, groot 1273 ha met (1943) 2702 inw. De rivierkleibodem is voor ongeveer 2/3 als grasland in gebruik.
Verder is er tuinbouw. De gemeente omvat de dorpen Ammerzoden en Well, benevens enige buurtschappen. Het dorp Ammerzoden telt 1000 inw.Ammerzoden bezit een nog ten dele door de Nederlands Hervormde gemeente gebruikte bakstenen kerk, waarschijnlijk gebouwd door Willem van Ballestraten (midden 15de eeuw). Het was een drieschepige kerk met transept; daarvan staan nog alleen de door de oorlogshandelingen van 1944/’45 nog meer gehavende muurstukken met traceringen en enige rijk versierde steunberen en enkele zuilen van de middenbeuk. In de bouwvallige toren bevinden zich nog resten van 15de- of 16de-eeuwse muurschilderingen. Het kasteel Ammerzoden werd in de 14de eeuw gebouwd, brandde echter af en onderging in de 17de eeuw een grondige verbouwing, die alleen de vier zware hoektorens tamelijk intact liet. Van 1905— 1944 werd dit kasteel door Clarissen bewoond; sindsdien verkeert het in vrij desolate toestand.
(2), kasteel of huis in de Bommelerwaard bij het gelijknamige dorp, dat met de hoge en lage heerlijkheid Ammerzoden, Well en Wordragen een Gelders leen uitmaakte. Het voorkomen van Rothardus de Ambersoi en Wiricus, zijn broeder, in de getuigenreeks van een oorkonde van vrouwe Berta d.d. 21 Juli 1026, wijst, alhoewel deze lijst uit een iets latere tijd moet dateren dan de oorkonde zelf, op hoge ouderdom der heerlijkheid. Omstreeks 1280 was Johan van Herlaer heer van Ammerzoden, uit wiens geslacht de heerlijkheid ongeveer een eeuw later aan Arnold van Hoemen, heer van Middelaar, overging. In 1386 nam hertog Willem van Gelre-Gulik het kasteel in en liet het bij zijn dood aan zijn bastaard Johan na. Hertog Reinald IV verwierf het in 1405 en bestemde het voor zijn bastaard Willem van Wachtendonk, die het vervolgens in 1425 overdeed aan Johan van Broekhuizen, stichter van de slotkapel. Door vererving kwam het kasteel in 1480 aan Otto van Arkel. Bij de brand van 1590 kwam zijn nazaat Joris van Arkel om. Achtereenvolgens kwamen kasteel en heerlijkheid aan de geslachten Van Lichtervelde, De Vilsteren de Laerne, De Ribaucourt en De Woelmont. Arthur baron de Woelmont verkocht de bezittingen in 1874 aan de R.K. gemeente van Ammerzoden. waarna er een klooster van zgn. slotzusters in werd gehuisvest.
Het kasteel, dat na de brand van 1590 geheel was herbouwd, heeft ten gevolge van oorlogshandelingen in i944-’45 ernstig schade geleden.
MEJ. DR A. J. MARIS.
