(19 Mrt 1629 8 Febr. 1676), was de tweede Russische tsaar (1645-1676) uit het huis Romanow, de zoon van tsaar Michael en tsarin Eudoxia Stresjnewa. Hij was levendig, begaafd en vroom, maar niet krachtig genoeg om de willekeur van zijn ambtenaren en de onderdrukking der boeren door hun heren te beteugelen.
Verscheiden opstanden hadden dan ook tijdens zijn regering plaats; de ergste was die der haveloze Kozakken en boeren aan de Wolga onder Stenka Razin, die met veel plundering en bloedvergieten gepaard ging, maar tenslotte werd onderdrukt. Toen onder leiding van patriarch Nikon de liturgische boeken werden herzien en het ritueel een weinig hervormd, leidde dit tot een scheuring (Raskol) in de kerk. De aanhangers van het „oude geloof” (Raskolniki) werpen tot ketters verklaard en vervolgd. Een oorlog met Zweden om het bezit van de Oostzeekust te verwerven (1656-1659) leidde voor Rusland niet tot resultaat. Toen de hetman der Dnjeprkozakken Chmelnitskij een opstand tegen Polen begon en zich onder suzereiniteit van den tsaar stelde, volgde een Russisch-Poolse oorlog (16541667), die eindigde met de vrede van Androessowo, waarbij Rusland het gebied van Smolensk en de streek ten O. van de Dnjepr met Kijew verwierf. Langzaam begon ten tijde van Aleksej iets van de Westerse beschaving in de hoogste kringen in Rusland door te dringen.Lit.: K. Waliszewski, Le berceau d’une dynastie, les premiers Romanov (1909).
