(Grieks Aineias), Trojaanse held, was de 'zoon van Anchises en Aphrodite, stamde door zijn vader af van de oude Trojaanse koningen en van Zeus, was op de berg Ida geboren, en verwant met Priamos. Aan de Trojaanse oorlog nam hij „als eerste na Hector” deel en onderscheidde zich, beschermd door zijn moeder, door grote kracht en dapperheid; aan de handen van Achilles werd hij na Patroklos’ dood door Poseidon ontrukt.
Volgens de Ilias was hij voorbestemd om heerser over Troje te worden en volgens sommige sagen werd hij dat ook inderdaad na de ondergang van het huis van Priamos. Maar de meest bekende overlevering laat hem na Troje’s val een zwerftocht beginnen en eindelijk aan de Westkust van Italië in Latium landen. Deze opvatting is vooral begunstigd, omdat te Rome de leden van het Julische huis, waartoe Caesar en Augustus behoorden, Aeneas als den stamvader van hun geslacht beschouwden en dus hun afkomst uit Troje afleidden. Dit is de aanleiding geweest tot het ontstaan van het nationale epos der Romeinen, de Aeneis van Vergilius, waarin de zwerftochten van Aeneas (Boek I-VI) en zijn vestiging in Italië (Boek VII-XII) worden beschreven. Beroemd is daarin Aeneas’ vlucht uit Troje: de beelden der huisgoden reddend verlaat hij, zijn vader Anchises op de schouders, zijn zoontje Ascanius aan de hand, en gevolgd door zijn vrouw Creüsa de brandende stad. Te midden van het gedrang verliest hij Creüsa, die om het leven komt. In het gebergte verzamelt hij vluchtelingen, bemant met hen twintig schepen en zeilt eerst naar Thracië, vervolgens naar Delos en Kreta. Hier wil hij zich vestigen, maar de pest verjaagt hem, en zijn lot voert hem verder. Bij Actium doet hij spelen vieren ter ere van Apollo en in Epirus ontmoet hij Helenos, zoon van Priamos, van wien hij zijn toekomstige lotgevallen verneemt. Hij neemt de waarschuwingen van Helenos in acht, zodat hij Scylla en Charybdis vermijdt en op Sicilië in de straat van Messina aan wal stapt. Hier sterft zijn vader. Aiolos, de god van wind en storm, doet hem, op bevel der vijandige Juno, als Trojaan steeds afdrijven met zijn vloot naar Carthago, waar hij gastvrij ontvangen wordt door koningin Dido, wier liefde hij verwerft. Maar Zeus, die het fatum moet handhaven, dat hem een woonplaats in Italië aanwees, gebiedt hem, heimelijk de vlucht te nemen, waarop de misleide Dido zich om het leven brengt. Aeneas begeeft zich vervolgens naar Acestes, een Trojaan, die reeds op Sicilië woont en doet er lijkplechtigheden vieren ter ere van zijn vader. Hij wendt vervolgens de steven naar Italië. Bij Cumae brengt hem de Sibylle door de ingang van de Avernus in de onderwereld, waar zijn vader hem de toekomst voorspelt. Uit deze teruggekeerd gaat hij naar de mond van de Tiber en landt daar in het gebied van koning Latinus. Deze biedt hem, aangespoord door een orakel, zijn dochter Lavinia ten huwelijk, maar hiertegen verzet zich haar moeder Amata, die door Juno opgeruid, Turnus, den koning der Rutuliërs en verloofde van Lavinia, aanspoort om de vreemdelingen te bestrijden. Aeneas vindt hulp bij Euander op de Palatijnse heuvel en voorzien van voortreffelijke wapenen, door Volcanus op verzoek van Venus voor hem gesmeed, verslaat hij bij de muren van Lavinium, zowel Turnus, als den Etrusker Mezentius. Hierna huwt Aeneas met Lavinia. Hij leefde nog enige jaren en werd daarna onder de goden opgenomen.Zijn zoon Ascanius werd als Iulus de stamvader van het Julische huis. Hij stichtte Alba Longa. Van hem (volgens een andere overlevering van een zoon van Aeneas en Lavinia, Aeneas Silvius genaamd) stamden in lange rij de koningen van Alba Longa, tot eindelijk twee nakomelingen van deze, Romulus enRemus, Rome stichtten.
Omtrent historische gegevens, die aan deze sage ten grondslag liggen, bestaat weinig zekerheid; wel moet zij reeds zeer oud zijn en op oude overlevering teruggaan.
PROF. DR D. COHEN
Lit.: R. Heinze, Virgils epische Technik3; G. Boissier, Nouvelles promenades archéologiques; J. Carcopino, Virgile et les origines d’Ostie; L. Mal ten, Aineias (Archiv für Religionswiss. 29 (1931) bl. 33 w.).
