Arabisch prozaschrijver en theoloog (Basra ca 770-868), vertoefde in zijn latere jaren vaak in Bagdad, waar hij de gunst van invloedrijke viziers en van sommige kaliefen genoot. Al-Djahiz is de eerste grote literaire prozaschrijver in de Arabische literatuur; hij schreef een zeer groot aantal verhandelingen in het genre, dat in het Arabisch adab genoemd wordt, wat met „literaire eruditie” kan worden weergegeven.
Hij behandelt daarin de oude dichtkunst, de gewoonten en tradities van de Arabieren en van de Perzen, onderwerpen uit de biologie, de geografie en de geschiedenis en in het algemeen allerlei wetenswaardige cultuurverschijnselen. Zijn hoofdwerken zijn het Kitdb al-Bajdn wa’lTabjin (Boek der explicatie en verduidelijking) en het Kitdb al-Hajawdn (Boek der dieren) en verder nog een buitengewoon aantal kleinere geschriften, die alle uitmunten door oorspronkelijkheid en pittigheid van stijl. Zijn schrijftrant is dan ook steeds een voorbeeld voor het Arabisch proza gebleven. In de theologie behoorde hij tot de rationalistische school der hu’tazilieten, waardoor hij af en toe ook in de theologische partijstrijd betrokken werd. Verder staat hij bekend om de afschrikwekkende lelijkheid van zijn uiterlijk.De Nederlandse oriëntalist Gerlofvan Vloten heeft verschillende van al-Djahiz’ geschriften uitgegeven.
Bibl.: Le livre des beautés et des antithéses, publ. p. G. v. Vloten (Leyde 1898); Le livre des avares, publ. p. G. v. Vloten (Leyde 1900); Tria opuscula ed. G. v.
Vloten (Lugduni Bat. 1903). Het Kitdb al-Ha]awan is laatstelijk uitgegeven te Caïro 1938-47.
