Agrigentum (Acragas), eene van de belangrijkste steden der Oudheid, lag op de zuidkust van Sicilië. Zij was door eene Dorische volkplanting in het jaar 582 vóór Chr. gesticht en bedekte met hare gebouwen het geheele terras tusschen de rivieren Hypsas (thans Fiume Drago) en Acragas (thans Fiume di S. Biago) en telde tegen het einde der 5de eeuw vóór Chr. niet minder dan 800.000 inwoners. De rijke burgers gaven er zich over aan de weelde.
Wel heerschte er een democratische regeringsvorm, maar van tijd tot tijd moest de stad zich buigen onder het juk van tyrannen. Tot deze behoort zoowel de afschuwelijke Phalaris (566 tot 534) als de hooggeroemde Theron (488 tot 472). Het verval van Agrigentum dagteekent van het jaar 405 vóór Chr., toen deze stad door de Carthagers werd verwoest. Wel was zij spoedig weder zoo magtig, dat zij het oppergezag verkreeg over al de staten van Sicilië, maar zij werd tevens de prooi van elken vreemden overweldiger. De burgers van Agrigentum verdreven den tyran Phinas met behulp der Carthagers. Maar nu stond de stad ook open voor de helpers, die er hun arsenaal van maakten bij den aanvang van den eersten Punischen oorlog. In 262 werd zij door den Romeinschen consul Lavinus en kort daarna weder door de Carthagers veroverd. In den tweeden Punischen oorlog kwam zij weder in de magt der Romeinen en bleef van deze afhankelijk tot aan den val van het Westersch-Romeinsche rijk. Toen werd zij door de barbaren verwoest, en op hare puinhoopen verhief zich Girgenti, dat van 825 tot 1086 in de magt was der Saracenen.
Girgenti ligt op de plaats der oude Acropolis en is omringd door muren, die uit gedeelten van antieke gebouwen zijn opgetrokken. Zij is de hoofdstad van een gewest, dat denzelfden naam draagt en op 761/2 □ geographische mijl 234.000 inwoners telt. Men ziet er echter geene schaduw van hare voormalige grootheid. Hare bevolking bedraagt naauwelijks 18.000 zielen, die er gevestigd zijn in armoedige woningen, welke kromme, enge en morsige straten vormen. Op den top des bergs, waar voorheen de tempel van Jupiter zich verhief, staat nu de hoofdkerk. Daarenboven heeft men er 40 kerken, 15 kloosters, een seminarium en een lycéum. Wijn, olijfolie, graan en zwavel zijn er de belangrijkste handelsartikelen, die in de haven te Scaccia, waar zich de eenige vuurtoren der zuidkust van Sicilië bevindt, aan boord worden gebragt.
Hoogst merkwaardig zijn er de tempelruïnen. Van den tempel van Ceres en Proserpina zijn alleen de fondamenten overgebleven, — van dien van Juno Lucinia vindt men nog muren en uitmuntend bewaard gebleven zuilen. Drie honderd schreden van daar vindt men den tempel der Concordia, en ten westen van dezen dien van Hercules. Digt bij dezen verheft zich de groote tempel van Jupiter; de gecanneleerde zuilen van dezen hebben zulk een omvang, dat een mensch in de groeven kan geborgen worden. Nog verder westwaarts ligt de tempel der Dioscuren, waarvan zich nog vijf zuilen verheffen en daarnaast nog een tempel, die, volgens het gevoelen van velen, aan de moeder der Dioscuren was gewijd. Welk een ruim en uitlokkend veld voor den beminnaar der Oudheid!
