Regeringsvorm noemt men de wijze, waarop het staatsgezag wordt uitgeoefend. Zijn ontstaan is gewoonlijk op het naauwst verbonden met de geschiedenis van een volk, met zijn karakter en met de ligging van zijn land. Men kan de regeringsvormen in het algemeen verdeden in monarchale en republikeinsche. Tot den eersten rekent men dien, waarbij het hoogste staatsgezag in de handen berust van één persoon, den Vorst.
Deze kan door erfregt of door keuze den troon bekleeden en zijne monarchie (alleenheerschappij) kan absoluut of constitutioneel wezen. De absolute monarch is de volkomen alleenheerscher, die naar willekeur regéren kan; doch de constitutionéle monarch is gebonden aan eene grondwet, waarin de regten en pligten van Vorst en volk behoorlijk zijn omschreven. De republikeinsche of gemeenebestelijke regéringsvorm is die, waarbij het hoogste staatsgezag aan onderscheidene personen is opgedragen; al is daarbij de leiding der zaken in handen gesteld van één persoon , toch oefent deze zijne magt uit in naam des volks. Eene republiek is eene aristocratische, wanneer het staatsgezag in handen is der aanzienlijken, — eene democratische, wanneer het berust bij verdienstelijke mannen, uit het volk en door het volk aangewezen, — of eene ochlocratische, wanneer bij uitsluiting de mannen der geringere klassen met het opperbewind zijn bekleed. Van geene van deze regéringsvormen kan men verzekeren, dat zij overal en onder alle omstandigheden de beste is.
Wat men gepast, ja noodzakelijk mag noemen voor een ruwen, onbeschaafden troep, is voorzeker ongepast voor een ontwikkeld volk. Algemeen echter wordt erkend, dat men elke onverdeelde staatsmagt als gevaarlijk moet beschouwen, hetzij deze voorkomt in den vorm eener absolute alleenheerschappij of in dien eener onbeperkte volksregéring, en dat men als het meest geschikt voor een beschaafd volk een gemengden regéringsvorm mag beschouwen, waarin door een ruim aandeel des volks in het kiezen van vertegenwoordigers voor de behartiging der volks' belangen, door den invloed der ontwikkelde klassen voor kunde en beleid, en door de monarchie voor eene krachtige uitvoering is gezorgd. Zoo zou het in ons Vaderland kunnen wezen, indien de verschillende magten er naar behooren werkzaam waren. De regéringsvorm is er erfelijk-monarchaal, doch het gezag des Konings getemperd door de regten des volks. Het kiesregt, schoon in zijn vorm en omvang veel te wenschen overlatend, de openbaarheid van alle maatregelen, het staatsgezag betreffend, het bestaan van onafhankelijke regters, het regt van petitie, de verantwoordelijkheid der ministers enz. zijn belangrijke waarborgen voor eerbiediging van de regten der burgers, terwijl de harmonie van het geheel, alsmede de soliditeit der regten verzekerd wordt door de omstandigheid, dat zich boven alle ambtenaren een onschendbaar hoofd bevindt, wiens belangen op het naauwst met die des Vaderlands verbonden zijn.
