gedroogd en toebereid blad van enige soorten van het plantengeslacht Nicotiana uit de familie Solanaceae. De soort Nicotiana tabacum wordt vooral als genotmiddel, vnl. voor roken, gebruikt.
Zowel de teelt en de bewerking van tabak als het roken van tabaksprodukten brengen een aanzienlijke belasting voor het milieu met zich mee.Teelt en bewerking De teelt van tabak neemt in totaal ca. 4500000 ha vruchtbare landbouwgrond in beslag. Ook bij deze vorm van landbouw past men verscheidene stoffen voor bemesting en bestrijding van insekten toe die het milieu ernstig belasten. Als de tabaksbladeren zijn geoogst, worden zij onderworpen aan droog- en fermentatieprocessen.
De meeste tabak wordt geproduceerd in ontwikkelingslanden, zoals Brazilië, Indonesië, Kameroen en Malawi. In deze landen gebruikt men voor het droog- en fermenteerproces vnl. hout, aangezien brandstoffen als steenkool, olie en gas hier schaars zijn. Hierdoor is de tabaksteelt een belangrijke oorzaak van ontbossing. Men heeft berekend, dat jaarlijks ca. 2,5 mln. ha bos (d.i. 12,5 % van het totaal aan omgehakte bomen) wordt gekapt ten behoeve van de tabaksindustrie.
De World Health Organization (WHO) tracht daarom de landbouwers over te halen andere, in velerlei opzicht minder schadelijke gewassen dan tabak te telen. Zij pleit ervoor dat vooral gewassen als granen, suikerriet en bananen worden aangeplant.
Roken Tabak heeft niet alleen funeste gevolgen voor de bodem (ontbossing, erosie, woestijnvorming). Het roken van tabaksprodukten is zeer nadelig voor de gezondheid, of men nu zelf rookt (actief roken), of tot de groep van niet-rokers behoort (passief roken).
Er komen in tabaksrook vier groepen gevaarlijke stoffen voor:
1. nicotine;
2. koolmonoxide;
3. irriterende chemische stoffen;
4. teer (zie tabel).
Geïnhaleerde rook beschadigt de longen, het hart en de bloedvaten. Rook is ook schadelijk voor de mond, het strottehoofd, de slokdarm en de maag. Als gevolg van roken kan men chronische bronchitis en uiteindelijk longemfyseem krijgen. Verder is het risico dat men long-, blaas- of alvleesklierkanker krijgt, sterk vergroot. Roken is ook een risicoverhogende factor ten aanzien van hart- en vaatziekten. Dit alles geldt voor actief roken.
De gezondheid van de grote groep niet-rokers wordt echter eveneens bedreigd, want tabaksrook verontreinigt sterk de lucht in afgesloten ruimten. Aangezien in de gematigde streken de mens gemiddeld 90 % van zijn tijd binnenshuis doorbrengt, vormt vervuilde lucht een niet te onderschatte bedreiging. Evenals actief roken leidt passief roken tot b.v. een verhoogde concentratie van koolmonoxide en van nicotine in het bloed. Als een niet-roker zich geregeld in een kamer bevindt waarin wordt gerookt, heeft hij een grotere kans op enkele min of meer ernstige aandoeningen en ziekten. In elk geval verslechtert zijn longfunctie.
Behalve deze medische aspecten brengt het passief roken ook een groot maatschappelijk probleem met zich mee. Vele niet-rokers ergeren zich aan de rookgewoonten van hun omgeving. Vaak wordt er dan over en weer min of meer geprikkeld gereageerd. Sommige niet-rokers weigeren pertinent met rokers in een vertrek te (moeten) verkeren, maar dikwijls kan of wil men daarmee geen rekening houden.
In tegenstelling tot vele andere landen kent men in Nederland nog nauwelijks wettelijke bepalingen ter bescherming van de rechten van de niet-rokers. Volgens het Aanduidingenbesluit sigaretten en shag van 29.4.1981 moet op de verpakking van sigaretten en shag het teer- en nicotinegehalte worden vermeld. Bovendien moet deze waarschuwing worden afgedrukt: Roken bedreigt de gezondheid. De minister van Volksgezondheid en Milieuhygiëne. Ook in België is volgens het KB van 30.3.1981 de aanduiding: Roken schaadt de gezondheid, op de verpakking van sigaretten en shag verplicht. Bovendien mag men in dit land geen reclame voor tabaksprodukten maken.
Tot de instanties die aandacht aan de problematiek van het roken besteden, behoren de Ned. Nietrokersvereniging CAN, het Nationaal Coördinatiecomité Anti-Tabak, de Stichting Volksgezondheid en Roken, de WHO en de wereldconferentie Smoking and Health, die op gezette tijden gehouden wordt.
Litt. M.Muller, Tobacco and the third world: tomorrow’s epidemie (1978); E.Helde, Stoppen met roken (1979); R.J.Shephard, The risks of passive smoking (1982); R.B.Hayes (red.), Het roken van tabak. Gezondheidseffecten en maatschappelijke aspecten (1983).
Enkele biologisch belangrijke bestanddelen van tabaksrook.
bestanddeel eigenschap polycyclische koolwaterstoffen (o.a. benzopyreen) carcinogeen nitrosaminen carcinogeen cadmium carcinogeen arseen carcinogeen nicotine giftig fenolen irriterend aldehyden (o.a. formaldehyde) giftig of irriterend ammoniak giftig, irriterend koolmonoxide giftig
