is de enige nog werkende vulkaan op het vasteland van Europa en de best bekende vulkaan van de wereld (z Napels). De top van de werkende vulkaankegel wordt in het N. en O. door de Monte Somma, de rest van een ringwal, omgeven.
Tussen kegel en ringwal ligt een dal, dat in het W. Atrio del Cavallo, in het Z.O. Valle dell’Inferno heet.De geschiedenis van de Vesuvius bestaat uit een aaneenschakeling van zich herhalende cycli. Nadat door een betrekkelijk rustige werkzaamheid een regelmatig kegel vormige top is opgebouwd, volgt een sterke uitbarsting, waardoor een diepe, wijde, cylindervormige krater gevormd wordt, die door instortingen der kraterwanden steil trechtervormig wordt. Na de grote uitbarsting, die op 8 Apr. 1906 haar hoogtepunt in een gasphase bereikte en waarbij de uitstromende vulkaangassen en medegesleurde projectielen een cylindervormig gat uitbliezen, is de opbouw door de directeur van het observatorium op de Vesuvius, A. Malladra, nauwkeurig nagegaan. Eerst volgden talrijke instortingen der wanden. De vulkanische werking begon weer in Juni 1913.
Er steeg lava op, die de kraterbodem bedekte en waarop zich een kegel verhief, die uit uitgeworpen vulkanische slakken bestond. In Nov. 1926 was de krater tot op de rand met lava gevuld en vloeide voor het eerst weer lava over de buitenhelling. In Juni 1929 werd 12 millioen m3 lava uitgestoten, die aan de voet van de oosthelling het gehucht Pagani di Sopra verwoestte. Daarna verkeerde de Vesuvius in een stadium van langzame opbouw door matige werking. Het was te verwachten, dat een heftige eruptie van het Perret-type ( = Pliniaanse type) weer een diepe krater zou overlaten, waardoor dan de top tevens verlaagd zou worden. Dit is inderdaad in 1944 gebeurd; sindsdien mist de Vesuvius voorlopig ook zijn klassieke rookpluim.
Bij de Romeinen gold de Vesuvius voor een uitgestorven vulkaan, totdat in het jaar 79 een geweldige uitbarsting plaats greep, waarbij o.a. Herculaneum en Pompeji verwoest werden. Plinius de Jongere heeft in twee brieven aan Tacitus beschreven, hoe hierbij zijn oom, Plinius de Oudere, omkwam. Terwijl toen Herculaneum door een modderstroom verwoest werd, werd Pompeji onder as en lapilli bedolven. Van de ca 20 000 inw. van Pompeji zijn de meesten bijtijds gevlucht. In de aslagen zijn tot nu ca 2000 lijken gevonden.
Dank zij deze uitbarsting is een belangrijk gedeelte der Romeinse cultuur bewaard gebleven (z Pompeji). Telkens werd in de loop van de uitbarstingsgeschiedenis de top van de Vesuvius verlaagd: in 1631: 168 m, in 1737: 72 m, in 1794: 121 m, in 1822: 200 m, in 1872: 15 m en in 1906: 107 m. De hoogste top van de kraterwand bedroeg in 1927: 1186 m, die van de M. Somma, de Punta di Nasone, 1132 m.
Lit.: F. A. Perret, The V. Eruption of 1906 (Washington 1924); G. B. Alfano und I.
Friedländer, Die Gesch. d. Vesuvs (Berlin 1929).
