Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 06-08-2022

Thallium

betekenis & definitie

(Gr.: thallos = groene tak, in verband met groene kleur van de vlam), symbool Tl, atoomnr 81, atoomgew. 204,39, is een element uit de 3de groep van het periodiek systeem. Het werd in 1861 langs spectroscopische weg ontdekt door Crookes, die in het volgende jaar ook het metaal zelf afscheidde.

Afzonderlijke thalliummineralen zijn er nauwelijks; het komt echter in kleine hoeveelheden voor in pyriet, koperkies en vooral zinkblende. Bij de verwerking van deze ertsen, o.a. bij de zwavelzuurbereiding, wordt het thallium teruggevonden in het vliegstof en in het slib van de lodenkamers. Het wordt hieruit gewonnen, waarbij het gezuiverd wordt door herhaalde praecipitatie als chloride en oplossen als sulfaat of door neerslaan met zink. Het metaal wordt afgescheiden door electrolyse uit een oplossing van het sulfaat. Het metaal is nog iets zachter dan lood; s.g. 11,85, sm.pt 302,5 gr. C., k.pt 1460 gr. C. Het oxydeert aan de lucht en wordt daarom meestal onder water of olie bewaard.Thallium lost gemakkelijk op in zuren, moeilijk in zoutzuur «n het reageert rechtstreeks met de halogenen en met zwavel. Thalliumverbindingen kleuren de vlam groen. Het is zowel éénwaardig als driewaardig. In de eerste meest stabiele toestand (thalloverbindingen) stemt het sterk overeen met zilver, in driewaardige toestand (thalli-verbindingen) gelijkt het veel op indium. De belangrijkste verbindingen zijn het carbonaat TIC03 en het sulfaat TI2S04. Het laatste wordt toegepast als rattengif, maar het is zoals alle thalliumverbindingen zeer giftig voor alle diersoorten. Hierin gelijkt thallium op kwikzilver. Het chloride, bromide, jodide en sulfide zijn onoplosbaar, het fluoride is zeer goed oplosbaar, Een mengkristal van TIBr en TIJ wordt gebruikt voor prisma’s bij de infraroodspectroscopie (KRS 5). Naast het bruine thallooxyde TI20 is er het donkerbruine thallioxyde TI203. De daarvan afgeleide thalliverbindingen zijn van geringe betekenis. Thallium vormt tal van complex-verbindingen waaronder de sesquihalogeniden TI2CI3, die thallo-thalli-verbindingen: TIS(TICI6) zijn. Thalliumacetaat werd wel als ontharingsmiddel (gevaarlijk!) toegepast. Een oplossing van thalliummalonaat en -formiaat heeft een s.g. van 4,5 en vindt toepassing voor het scheiden van mineralen (Clerici-oplossing).

PROF. DR J. A. A. KETELAAR

Lit.: Ullmann’s Enz. der techn. Chemie 9, 813 (1932); Thorpe’s Dict. of Applied Chemistry 11; Chemistry and Industry 52,687 (1933).

< >