cetaceum, walschot of walraat is een stof, die wordt aangetroffen in de grote holten van het zeer straffe bindweefsel, dat zich bevindt onder de dikke speklaag van de logge, afgeknotte kop van de potvis (Physeter macrocephalus) of cachelot, het zgn. witte lichaam. Het is een lichte, heldere, olieachtige stof, die, zolang zij nog de temperatuur van het levende dier heeft, vloeibaar is.
Bij afkoeling scheiden zich vrij spoedig plaatvormige, parelmoerglanzende kristallen af, waarna zij tot een helderwitte, halfdoorschijnende, glanzende en vettige massa stolt. Hierboven blijft een olieachtige vloeistof, de spermaceti-olie. Bij de bereiding wordt de ruwe spermaceti door hydraulisch persen afgezonderd, geraffineerd met soda of potas en ten slotte gebleekt, waarna zij wordt gesmolten en in vormen gegoten (zie amber).Zuivere spermaceti bestaat grotendeels uit cetine of cetylpalmitaat, een was; verder uit kleine percentages cetyl-laureaat, -myristaat, -stereaat en -oleaat. Het smeltpunt ligt bij 43-47 gr. C. Spermaceti wordt, al dan niet vermengd met andere vetten, gebruikt bij de bereiding van zalven en pleisters, de fabricage van lippenstiften en cosmetische crèmes, bij photometrische onderzoekingen en, vermengd met stijfsel, bij het stijven van Zeeuwse mutsen. Een fabriek te Zuilen fabriceert zowel uit spermaceti als uit spermolie vetzuren en vetalkoholen door verzeping. Een potviswijfje levert ca 1700 kg, een mannetje wel eens 15.000 kg. Vervalsingen zijn mogelijk met paraffine, stearine, witte was, geharde spermolie en rundertalk.
Lit.: Commentaar op de Ned. Pharmacopee, ed. 5, dl 2 (Utrecht 1928); Hilditch & Lovern, Chemistry and Industry (p. 105 T, 1928; p. 359 T, 1929); F. H. van Leent, Analyse en warenkennis der voornaamste vette lichamen (1934); H. Bennett, Commercial Waxes (1944); T. P. Hilditch, Industrial Fats and Waxes (2de dr. 1945).
