Duits graveur, schilder en tekenaar (Colmar ca 1430 of 1453? - Breisach 2 Febr. 1491), was afkomstig uit een familie van goudsmeden, doch over zijn jeugd en opleiding is nauwelijks iets bekend. In 1465 was hij ingeschreven aan de universiteit te Leipzig.
De eerste gedateerde werken stammen uit het jaar 1469. Zijn vroege stijl wijst duidelijk op invloed van Rogier van der Weyden, die hij waarschijnlijk in Brussel heeft bezocht. In de Oude Pinakotheek te München bevindt zich een portret van Schongauer op de leeftijd van 20-25 jaar door Burgkmair (ca 1510 geschilderd naar een ouder voorbeeld) met een onduidelijke inscriptie „Hipsch Martin Schongaver Maler 1453 (of 1483)”. De vroegere datum zou op zijn geboortejaar betrekking kunnen hebben.Als schilder kennen wij hem slechts uit enkele panelen, waarvan zijn hoofdwerk, de prachtige „Madonna in de Rozenhaag” (Colmar, stiftskerk St Martin, 1473) tot de belangrijkste uitingen der Duitse kunst behoort. Schongauer is beroemd door zijn 115 fijngevoelige gravures, die alle met zijn huismerk en monogram zijn getekend.
Als onderwerpen koos hij religieuze verhalen, als de passie en het Leven van Maria, en ook wel apostelfiguren. Bijzonder bekend zijn de „verzoeking van de H. Antonius”, de „Verkondiging” en de „grote Kruisdraging”; verder ornamentvullingen, wapenschilden en enkele andere profane voorstellingen. Zijn prenten stralen een bijna bovenaardse, voorname schoonheid uit. Een aantal sublieme tekeningen, meest in Europees museumbezit, completeren het œuvre van deze Laatgothische meester.
Lit.: M. Lehrs, M. S. u.s. Schule, 2 dln, (Wien 1925); E. Büchner, M. S. als Maler (Berlin 1941); J.
Baum, M. S. (Wien, 1948, met opg. v. oudere lit.); Ed. Flechsig, M. S. (Strasbourg, 1946, 2de ed. 1951).
