Romeins feest ter ere van Saturnus, waarschijnlijk in oorsprong door heer en slaven gevierd als men klaar was met het zaaien van het graan, volgens latere verklaringen een herinnering aan de gelukkige tijd onder Saturnus. Op de eigenlijke dag (17 Dec.) werd vóór de tempel van Saturnus geofferd en vond een openbare maaltijd plaats, waarna men onder de uitroep io Saturnalia uiteenging.
Het feest werd in particuliere kring enige (soms 7) dagen lang gevierd; Augustus bepaalde de officiële duur, waarin alle staatsen particuliere bezigheden geschorst waren, op 3 dagen, Caligula op 4, Domitianus op 5. Men vierde het met gastmalen, waaraan slaven te zamen met hun heer aanzaten en zelfs door deze werden bediend (dit gebruik bij vele volkeren). Een koning van het feest werd hierbij gekozen, wiens bevelen allen moesten gehoorzamen; men gaf elkaar geschenken, vooral waskaarsen en poppen.
Het Christendom heeft de Saturnalia, die in het gehele Romeinse rijk gevierd werden, sterk bestreden en er de Nieuwjaarsdag voor in de plaats gesteld. De „koning” vindt men in andere vorm (als Nieuwjaarskoning) ook in Mesopotamië en elders.
