Italiaans schilder en schrijver (Arenella, bij Napels, 20 Juni 1615 - Rome 15 Mrt 1673), was een autodidact, die voornamelijk Falcone tot voorbeeld heeft genomen. Aangetrokken door de grote mogelijkheden, ging hij in 1635 naar Rome, waar hij inderdaad grote opdrachten kreeg voor veldslagen, zeegezichten en landschappen.
Hij maakte zich echter onmogelijk door een satire op Bernini en moest naar Florence uitwijken, waar hij ook op alle mogelijke manieren op de voorgrond trad. In 1648 waagde hij zich in Rome terug en bleef daar tot zijn dood, steeds een grote staat voerend. Zijn werken zijn vol pathos en theatereffecten (Samuel voor Saul, 1668, Louvre). Zij zijn groot opgezet met een sterk diagonaal opgebouwde compositie. De landschappen zijn vaak wild romantisch (Paulus de Heremiet, Milaan, Brera). Zijn leven, zowel als zijn werken waren op effect berekend en zijn schilderijen doen daardoor ondanks de volle schildertrant dikwijls leeg aan.Salvator Rosa neemt ook in de literatuur en in geringer mate in de muziek een plaats in. Wat de muziek betreft, verwierf hij vooral in zijn Romeinse tijd naam met het componeren van kleine aria’s en als luitspeler. Ook trad hij als reciteerder van verzen en spelen in groepen van de Commedia dell’Arte op. Door alles heen lag hij steeds met iedereen overhoop en zijn vlijmscherpe tong maakte hem vele vijanden. Van zijn zeven satiren — typisch product van een der uitermate onevenwichtige figuren van zijn tijd — zijn de eerste drie van grote betekenis: zij hebben resp. betrekking op de drie kunsten die hem zo na aan het hart lagen. In de eerste, die over muziek, geselt hij het toen woedend virtuozendom; in de tweede, de literaire, geeft hij een uitstekende analyse der contemporaine poëzie: futiliteit en immoraliteit der onderwerpen, gezwollen stijl enz.; in de derde geeft hij zijn inzichten over de schilderkunst ten beste, zich kerend tegen de makers van doeken op onbenullige thema’s. In de satire tegen de virtuosi in de muziek loopt hij vooruit op Benedetto Marcello’s befaamd werkje Teatro alla moda uit 1721.
F. B. DE VRIES
DR MR H. VAN DEN BERGH
Bibl.: Poesie e lettere ecc.... di S. Rosa, uitg. d. G. A. Cesareo (Napoli 1882, 2 dln, m. biogr.).
Lit.: L. Cretella, L’ideale di S. R. e le Satire (Trani 1899); R. Renier, S. R. (Bari 1910); B. Croce, S.
R., in Saggi sulla lett. it. del Seicento (Bari 1911); I. Cattaneo, S. R. (Milano 1929). Een fraaie bloemlezing v. S. R.’s werk is nog steeds die d.
G. Carducci (Firenze 1860); H. W. Schmidt, Die Landschaftsmalerei S. R.s (1930).
