Russisch-Frans schilder en graficus (Witebsk 7 Juli 1889), begon in 1907 met schilderen en vertrok naar St Petersburg, werkte tijdelijk bij een schilder van uithangborden en daarna in het atelier van Leon Bakst, toen het centrum van de Westerse richting in de Russische kunst. In 1909 keerde hij terug naar Witebsk, waar hij zijn eerste werken schilderde, die een eigen, persoonlijke stijl vertonen.
In 1910 vertrok hij naar Parijs. Hier ontdekte hij de moderne kunst: hij maakte kennis met het expressionnisme en het kubisme, een hechte vriendschap verbond hem met menige voorvechter van deze stromingen. Toch bleven Witebsk en de sfeer van de Russische provincie het onderwerp deel uitmaken van zijn doeken, hun sfeer en stemming maar ook de toon van zijn scheppingen aangeven (Ik en het dorp, 1911; Zelfportret, 1912). Al de invloeden, die hij in Parijs onderging, werden door de ondergrond van zijn herinnering aan Rusland en de vormwereld van zijn oorsprong geabsorbeerd.
Kort voor het uitbreken van Wereldoorlog I keerde hij naar Rusland terug. Hij werd gemobiliseerd, maakte de Octoberrevolutie in 1917 mee. Kort daarop werd hij tot minister van Kunsten en directeur der Academie in Witebsk benoemd. In 1919 verhuisde hij naar Moskou, waar hij de opdracht ontving voor muurschilderingen in de Joodse Staatsschouwburg.
Daarna gaf hij te Berlijn zijn autobiografie uit met een aantal etsen (1922). Dit was zijn eerste boekillustratie. In 1923 keerde hij naar Parijs terug en begon daar met de illustratie van Gogol’s Dode zielen (1923) in opdracht van Vollard. In 1924 werd het eerst een tentoonstelling van zijn werk gehouden; in 1925 werkte Chagall aan de illustraties voor de fabels van Lafontaine, waarvoor hij een groot aantal gouaches en etsen schiep.
Daarop volgde in 1930 het begin van zijn Bijbelillustraties. In de tussentijd ontstonden schilderijen en gouaches, die hoe langer hoe sterker van kleur werden. Tussen 1931 en 1937 maakte Chagall van Parijs uit studiereizen naar Palestina, naar Nederland, Polen en Italië. Bij het uitbreken van Wereldoorlog II vestigde hij zich eerst in Zuid-Frankrijk, in 1941 vluchtte hij naar Amerika.
Daar heeft hij — naast schilderijen waarin de gruwelen van de oorlog en het leed van de Joden doorklinkt — décors en costuums ontworpen voor het ballet Aleka en voor de Oiseau de feu. In 1946 was hij weer te Parijs teruggekeerd. In Nederland is Chagall door een 16-tal werken in het Stedelijk Museum te Amsterdam vertegenwoordigd (coll. Regnault). Chagall is, in de moderne schilderkunst met al haar richtingen, een der weinige kunstenaars, die een kinderlijke onbevangenheid heeft weten te behouden.
Zijn doeken, kleurrijk en fantastisch, put hij uit de rijkdom van zijn kinderwereld. Al lijken zijn doeken slechts dichterlijke verbeeldingen, zij zijn voortgekomen uit de werkelijkheid van het Joodse Witebsk; met al de dichterlijke kracht en onbevangenheid van zijn persoonlijkheid weet Chagall aan deze herinneringen telkens nieuw leven in te blazen. De grens tussen werkelijkheid en droom vervaagt, zijn schilderijen schijnen te leven in een eigen wereld, vol kleur en dromerigheid, vol dichterlijk gevoel, die hij in al zijn doeken en illustraties weet te scheppen.H. JAFFÉ
Lit.: Uitgebr. lit.opg. in: James Johnson Sweeney, M. Ch. (N.Y. 1946).
