vorst en hertog van Neufchatel en Valangin, vorst van Wagram, maarschalk van Frankrijk (Versailles 20 Febr. 1753 - Bamberg 1 Juni 1815), streed met Lafayette in de Noordamerikaanse vrijheidsoorlog. Te Versailles werd hij bij het uitbarsten der Omwenteling benoemd tot bevelhebber van de Nationale garde.
In 1796/1797 nam hij als divisiegeneraal en chef van de staf deel aan de eerste Italiaanse veldtocht van Napoleon Bonaparte, met wie hij persoonlijk bevriend was tot 1814 toe. Op 13 Febr. 1798 onderwierp Berthier Rome en stichtte er een republiek. Vervolgens nam hij in 1798-’99 deel aan de Egyptische expeditie van Bonaparte. Met hem keerde hij naar Frankrijk terug en werd er na de staatsgreep van 18 Brumaire 1799 minister van Oorlog, wat hij met korte onderbreking bleef tot 1807. In 1804 werd hij tot rijksmaarschalk benoemd. Intussen nam hij, als chef van de generale staf, in 1800 deel aan de overtocht over de St Bernhard, aan de veldtocht van 1805 tegen Oostenrijk en aan die van 1806 en 1807 tegen Pruisen en Rusland.
In 1807 werd hij heer van de door Pruisen afgestane vorstendommen Neufchatel en Valangin en huwde in 1808 met prinsesMariaElisabeth Amalia vanPaltsTweebruggen-Birkenfeld. Bij het uitbarsten van de oorlog van 1809 werd hem de verzameling opgedragen van het Franse armee-korps aan de Lech en aan de Donau. De vroegtijdige aanval der Oostenrijkers verschafte hem gedurende vier dagen — tot aan de komst van Napoleon — het opperbevel, maar dit kortstondig bewind heeft velen aanleiding gegeven, om hem alle veldheerstalenten te ontzeggen. Niettemin verhief Napoleon hem na de slag bij Wagram tot vorst van Wagram en belastte hem na de vrede met onderhandelingen over zijn huwelijk met aartshertogin Maria Louise van Oostenrijk. In 1814 sloot Berthier zich bij de Bourbons aan en pleegde in 1815 zelfmoord door zich tijdens de „honderd dagen” op het kasteel van zijn schoonvader, waarheen hij de wijk genomen had, van een balkon naar beneden te werpen.Lit.: V. B. Derrécagaix, Le maréchal B., 2 vol. (1904-’05); M. Strich, Marschall A. B. und sein Ende (1908).
