of sectio caesarea noemt men de operatie waardoor het nog ongeboren kind of foetus, niet langs de natuurlijke weg, d.i. door baarmoederhals en schede, maar door een insnede in de buikwand en de baarmoederwand, rechtstreeks uit de baarmoederholte wordt gehaald. Lang werd de naam ten onrechte toegeschreven aan het feit dat Julius Caesar op deze wijze zou zijn geboren: de benaming stamt echter klaarblijkelijk van caedere, snijden, en caesones, kinderen aldus geboren, waren lang vóór Caesar bekend.
Oorspronkelijk werd de ingreep uitsluitend uitgevoerd — nu nog wel een enkele maal — op de overleden zwangere, met het oog op de redding van het kind, om eerst in de loop van de 16de eeuw op een levende vrouw te slagen. Doch de sterfte bleef zeer hoog, nl. nagenoeg 95 pct, zodat tot in de jaren 1880, d.i. toen Sanger het hechten van de baarmoeder aanprees, de operatie slechts bij hoge uitzondering werd verricht. In de loop van de laatste halve eeuw echter bleek de mortaliteit snel te dalen tot op ca 5 pct omstreeks 1940, om na de ontdekking van de antibiotica zoals penicilline, streptomycine, aureomycine, terramycine e.d. nog sterker te dalen en in 1950 in de beste Engelse ziekenhuizen tot 0,6 pct te komen. Het steeds kleiner wordend gevaar bij de operatie heeft tot gevolg een sterke uitbreiding van de aanwijzingen: men neemt aan dat het optimaal percentage ca 3 à 4 pct der geboorten bedraagt. Een geringer percentage gaat gepaard met een hogere foetale of neonatale sterfte.Aanwijzingen waren vroeger hoofdzakelijk vernauwingen van het bekken. Heden worden talrijke andere indicaties aangenomen, nl. alle gevallen waarin de gevaren voor de moeder en/of het kind groter zijn dan bij de sectio, bijv. (z verloskunde) placenta praeyia, zware prae-eclampsie (dreigende moederstuipen), niet op te heffen dwarsligging, stuitligging bij oudere eerstzwangeren, suikerziekte, vroegere blaas- of rectumfistels en dergelijke. Een moeilijke tangverlossing in niet gespecialiseerde handen is dikwijls gevaarlijker dan een keizersnede door een specialist-verloskundige.
Techniek: de huidige gestandaardiseerde techniek is de zgn. segmentaire of lage keizersnede, waarbij de insnede niet in het bovenste deel van baarmoeder of baarmoederlichaam wordt aangelegd, maar in het onderste deel, juist achter de tevoren losgeschoven blaas. Deze techniek levert tegenover de vroeger klassieke corporale of hoge keizersnede het voordeel van geringere kansen op latere baarmoederruptuur, postoperatieve besmettingen en vergroeiingen.
Soms beslist men dadelijk tot keizersnede, maar in bepaalde gevallen, bij matige wanverhouding tussen bekken en foetus, doet men die eerst na voorafgaande proefarbeid, waarbij men experimenteert of de foetale schedel, indien zich flinke weeën voordoen, zich toch niet aanpast aan de bekkenvemauwing door geleidelijke vervorming en accommodatie: een dergelijke proefarbeid geschiedt enkel zonder gevaar in een goed uitgerust ziekenhuis en onder leiding van een ervaren accoucheur. Deze methode laat het vermijden van nodeloze keizersnede toe!
Wanneer een zwangere, in de loop van het praenataal onderzoek, de mogelijkheid van een sectio wordt medegedeeld, is het aangewezen zo weinig mogelijk vaginaal onderzoek uit te voeren, en dan steeds streng aseptisch.
Sommige vrouwen ondergingen met succes voor moeder en kind herhaaldelijk de keizersnede. Wanneer een vrouw een keizersnede heeft ondergaan, blijft er bij haar een zeker gevaar van baarmoederruptuur bestaan ter hoogte van het litteken. Bij een volgende zwangerschap, indien geen keizersnede nodig blijkt, omdat bijv. de vorige wegens een accidentele reden zoals placenta praevia werd uitgevoerd, moet de bevalling zeer nauwkeurig worden gevolgd, uitsluitend onder gespecialiseerde leiding in een ziekenhuis.
PROF. DR J. A. SCHOCKAERT.
