Nederlands politicus (Franeker 12 Jan. 1759 - Bennebroek 25 Jan. 1821), werd, na studie te Leiden in rechten en letteren, hoogleraar in de rechten aan de hogeschool te Franeker (1782). Aan de actie van de patriotten nam hij krachtig deel, zodat een conflict met het Curatorium van de hogeschool ontstond.
De Oranjegezinde staten van Friesland stelden hem in het ongelijk, waarop Valckenaer ontslag nam als hoogleraar. Hij nam daarna in Holland en Utrecht nog deel aan de beweging tegen de prins, zodat hij, nauwelijks te Utrecht tot hoogleraar benoemd, de wijk moest nemen (Sept. 1787). Hij woonde te St Omaars en Parijs en was een van de leiders der uitgewekenen. In 1795 werkte hij nog mede aan de totstandkoming van het Haags tractaat tussen Bataafse en Franse Republiek en keerde daarop naar Nederland terug. Hij werd hoogleraar te Leiden (1795) en gaf adviezen omtrent de te volgen procedure tegen de prins en Van de Spiegel, waarin hij zich als radicaal unitaris deed kennen. Evenzo in de Nationale Vergadering, waarvan hij lid was (1796), maar reeds spoedig werd hij benoemd tot gezant te Madrid. Als zodanig slaagde hij er in een tractaat van bijstand met de Bataafse Republiek tot stand te brengen. Minder succes had zijn tweede zending naar Spanje (1799-1801) en toen hij terugkeerde, was het getij voor het radicale unitarisme verlopen. Valckenaer kwam buiten het politiek bedrijf, hij woonde ambteloos te Noordwijk en Heemstede, maar kreeg in 1807 nogal invloed op koning Lodewijk, aan wie hij, gevraagd en ongevraagd, verscheidene adviezen uitbracht.In 1813 werd hij gearresteerd op beschuldiging van een opstand te willen verwekken ten gunste van de Oranjes, maar spoedig ontslagen. Na 1813 woonde hij ambteloos te Bennebroek.
Lit.: z ook Bataafse Republiek; J. A. Sillem, Het leven van Mr. J. Valckenaer, naar onuitgegeven bronnen bewerkt (Amsterdam 1876).
