Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 28-01-2023

Jan Adriaensz. LEEGHWATER

betekenis & definitie

of Leechwater (Laechwater), Nederlands waterbouwkundige (de Rijp 1575 - Amsterdam kort voor 8 Febr. 1650), was timmerman in de Rijp en verkreeg in 1605 met twee dorpsgenoten octrooi voor het gebruik der “waterconste”; een eenvoudige duikerklok, waarmede hij ¾ uur onder water bleef. Als opzichter en molenmaker heeft hij medegewerkt aan tal van droogmakerijen, zoals de Beemster( 1607-1612), de Purmer (1618 -162 2), de Wormer (1624-162 6), de Heer Hugowaard (1625-1626), de Schermer, de Stammeer e.a.

Hij werkte ook in het buitenland, o.a. bij de bedijking van de Dagebüller Bucht (Buksloot) in Holstein (1633-1634). In 1640 vestigde hij zich te Amsterdam, waar hij een timmerwerf had bij de Haarlemmerpoort en o.a. het uurwerk en klokkenspel vervaardigde voor de Westertoren (1643), dat echter niet voldeed. Grote bekendheid verkreeg hij bij het nageslacht door zijn herhaaldelijk herdrukt Haerlemmer-meer-boeck, meer een pleidooi voor de droogmaking van dat meer dan een scherp omlijnd plan, zoals Jacob Bartelsz. Veeris het gaf. Deze bekendheid is er de oorzaak van, dat zijn aandeel in de totstandkoming der Hollandse droogmakerijen in later tijd schromelijk is overschat. In 1937 werd voor hem in Midden-Beemster een borstbeeld opgericht.Bibl.: Haerlemmer-meer-boeck (Amsterdam 1641, 7de dr. 1669, 1688, 1710, 11de dr. 1749, 1764; 13de dr. met inl. d. W. J. G. v. Hasselt 1838); Een kleyne chronycke... van de dorpen van Graft en de Rijp (Amsterdam 1649. daarna achter het Haerlemmer-meerboeck en elders herdr.).

Lit.: J. G. de Roever, J. A. L., het leven en werk van een 17de eeuws waterbouwkundige (Amsterdam 1944, zeer gedocumenteerd). Roman: J. Mens, Waterland (Amsterdam 1943, herdr. als: Goud onder golven, 1949), vgl. ook: J. Last, L. maalt de meren leeg (1942) en M. van Amstel, Een timmermanszoon wint land, J. A. L. (1942).

< >