of stomata noemt men de openingen in de epidermis der planten, waardoor de verdamping en de gaswisseling van de plant geregeld worden. Zij komen in groten getale (40-700 per mm2) voor op de bladeren, waarbij de onderzijde meestal het grootste aantal bevat.
Alleen bij op water drijvende bladeren, zoals bij waterlelies, bevinden de huidmondjes zich uitsluitend op de bovenzijde. De huidmondjes worden begrensd door twee sluitcellen, die door de zgn. buur- of nevencellen omgeven zijn. Op lengtedoorsnede blijkt, dat zich onder het huidmondje een grote ademholte bevindt: een grote intercellulaire holte, die met de andere intercellulaire holtes van het blad in contact staat. Op deze wijze vormen de huidmondjes de verbinding tussen de atmosfeer in deze intercellulairen en de buitenatmosfeer. Deze verbinding kan door bewegingen van de sluitcellen geregeld worden. De openings toestand van de huidmondjes kan men soms microscopisch aan het levende blad waarnemen, men kan deze ook langs indirecte weg bepalen met een zgn. porometer.
De openingstoestand hangt van verschillende factoren af. Bij belichting gaan de huidmondjes open, terwijl ze zich in het donker sluiten. In zeer vochtige lucht zijn ze meestal geopend, terwijl ze zich bij waterverlies van de plant sluiten. Ook het koolzuurgehalte heeft invloed op de openingstoestand. De bewegingen van de sluitcellen, waardoor de openingstoestand gereguleerd wordt, worden mogelijk gemaakt door eigenaardige wandverdikkingen op de cuticula. Wanneer nu de turgorspanning in de sluitcellen toeneemt treedt een dusdanige vormverandering op, dat de sluitcellen uiteenwijken en het huidmondje geopend wordt.Bij verlaging van de turgorspanning sluit het huidmondje zich. De oorzaak van deze turgorverandering is nog niet met zekerheid bekend.
Waarschijnlijk berust het op een verandering van de osmotische druk, doordat de osmotisch inactieve zetmeelkorrels in osmotisch actieve suikers gesplitst worden en vice versa. De verschuiving van dit evenwicht zetmeel-suikers zou dan weer onder invloed staan van pH veranderingen. Een algemeen aanvaarde verklaring is echter nog niet gegeven (z waterhuishouding).
DR A. QUISPEL.
