Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 18-10-2023

Horatio NELSON

betekenis & definitie

later viscount, hertog van Bronte, Brits vlootvoogd (Burnham-Thorpe, Norfolk, 29 Sept. 1758 -21 Oct. 1805), volbracht in 1771 op een koopvaardijschip een tocht naar West-Indië en nam in 1773 deel aan de Noordpoolexpeditie van kapitein Lutwidge. In 1776 vertrok hij als midshipman naar Oost-Indië en kwam van daar invalide terug, doch van toen af begon zijn snelle carrière, die hij aan zijn talent, zijn vriendelijkheid in de omgang en zijn hartstochtelijk vertrouwen in de Britse zaak dankte.

In 1777 werd hij luitenant der marine, in 1779 kapitein; hij streed in de Noordamerikaanse en Westindische wateren en huwde in 1787 een weduwe uit de West. In 1793, bij het uitbreken van de oorlog tegen Frankrijk, werd hij kapitein van de „Agamemnon” in de Middellandse Zee. Te Napels maakte hij kennis met de Engelse gezant Sir William Hamilton en knoopte intieme betrekkingen aan met lady Emma Hamilton. In dat zelfde jaar werd hij bij de belegering van Calvi op Corsica gewond aan het oog. In de zeeslag bij Kaap St-Vincent (14 Febr. 1797) viel de Spaanse admiraal hem in handen. Nu werd hij schout-bij-nacht en belast met het bevel over het blokkade-eskader voor Cadiz.

Hij deed een roekeloze aanval op Santa Cruz en werd daarbij aan de arm gewond, zodat deze op zee moest worden afgezet. Na zijn herstel voerde hij het bevel in de Middellandse Zee, met de order om Toulon te bewaken, waar een Franse expeditie werd uitgerust. In een storm gelukte het Bonaparte Toulon onopgemerkt te verlaten. Nelson stevende naar Napels en Messina, vervolgens naar Alexandrië, zeilde toen weder naar Sicilië en vertrok daarop ten tweeden male naar Alexandrië. Bij Aboekir vernietigde hij de Franse vloot bijna volkomen (1 Aug. 1798); hij kreeg de titel van baron en een aanzienlijk jaargeld. Van Aboekir vertrok hij naar Napels, waar de koning Frankrijk de oorlog verklaarde, doch deze liep zó ongelukkig af, dat Nelson met dat hof de wijk moest nemen naar Palermo.

Nelson zocht de voormalige toestand in het koninkrijk Napels te herstellen en bezoedelde daarbij zijn naam door het verbreken der capitulatie, die de Republikeinen met kardinaal Ruffo gesloten hadden (Juni 1799) en vooral ook door zijn strengheid: op aansporing van lady Hamilton liet hij hun aanvoerders, onder wie de grijze prins Caracciolo, aan de ra van zijn schip ophangen. Daarop kon het Napelse hof naar de hoofdstad terugkeren.Nelson werd door koning Ferdinand IV tot hertog van Bronte verheven. Waarschijnlijk op aandrang van lady Hamilton verbleef hij lang te Palermo en Napels en maakte zich zelfs aan ongehoorzaamheid aan zijn chef schuldig. Hij bracht, op eigen houtje, een nederlaag aan de Fransen toe bij Livorno en verzocht toen om gezondheidsredenen naar Engeland terug te keren. Thuis gekomen het hij zich van zijn vrouw scheiden (1800). In 1801 werd hij tot vice-admiraal benoemd en nam onder admiraal Parker deel aan de expeditie, bestemd om de Scandinavische landen tegen te werken wegens hun gewapende neutraliteit. Op 2 Apr. 1801 vernielde hij na verwoede strijd de defensielijn bij Kopenhagen.

Nu werd hij viscount en opperbevelhebber over de vloot in het Kanaal, waarmee hij 16 Aug. 1801 tevergeefs een aanval deed op de Franse schepen in de haven van Boulogne. Na de Vrede van Amiens woonde hij op zijn landgoed te Merton (Surrey) met lady Hamilton, wier echtgenoot in 1803 overleed.

Toen de vijandelijkheden opnieuw uitbraken, aanvaardde hij het opperbevel in de Middellandse Zee. Ongemerkt wist de Franse vloot onder de Villeneuve te ontsnappen naar West-Indië, waarheen Nelson hem volgde. Zij keerde evenzo weer terug en wist in de Spaanse haven Cadiz een schuilplaats te bereiken. Tijdens een kort bezoek van Nelson aan Engeland was het zijn vice-admiraal gelukt de Frans-Spaanse vloot naar buiten te lokken. Onmiddellijk aanvaardde Nelson de slag, waarin 33 Franse schepen tegenover 27 Britse stonden. Reeds was de slag in het voordeel der Britten beslist, toen Nelson in een strijd boord aan boord tussen de „Victory” en de „Redoutable” door een geweerkogel dodelijk getroffen werd, zodat hij na enkele uren overleed.

Aan het begin van de slag had hij het beroemde woord aan alle schepen der vloot geseind: „England expects that every man will do his duty”. Zijn erfgenaam kreeg de titel graaf van Trafalgar en lady Hamilton op zijn testamentair verzoek een jaargeld.

DR H. A. ENNO VAN GELDER

Bibl.: The Despatches and Letters of H. N., with Notes by N. H. Nicolas, 7 din (London 1844-46); Idem sei. and arranged by J. K. Laughton (London 1886); Letters of N. to Lady Hamilton, 2 din (1814, uitg. d.

D. Slades 1905); Memoirs of the Life of N., ed. by A. Pelligren, 2 din (1849); Barker Collection of Mss. of and Relations to N., ed. by J. K. Laughton (1913); N.’s Last Diary Sept. 13 - Oct. 21 1805, with Introd. and Notes by G. Hudson (London 1917)

Lit.: N. and the Neapolitan Jacobins. Documents.... 1799, uitg. H. Gr. Gutteridge (1903); R. Southey, Life of N. (1813; uitg.

G. Callander, 1922); A. T. Mahan, The Life of N. (2 din, 1897); Corbett, The Campaign of Trafalgar (2de dr. 1919); Carola Oman, N. (1948); W. M. James, The Durable Monument: Horatio N. (1948); R.

Grenfell, N. the Sailor (i949); L. Kennedy, N.’s Band of Brothers, Biogr. of N.’s Captains (1951)

< >