Romeinse halfgod, is de Griekse Herakles*, die reeds vroeg via Groot-Griekenland naar Rome kwam. Voor de oudheid van zijn cultus aldaar pleit, dat zijn heiligdom en altaar (de zgn. ara maxima) binnen de gewijde stadsgrens (pomerium) lagen (terwijl die van vreemde godheden daarbuiten moesten blijven) en zelfs aan de voet van de Palatinus, waar de oudste vestiging lag.
Volgens de overlevering zou Hercules op zijn terugtocht van Spanje met de runderen van Geryon te Rome zijn geweest en er met het monster Cacus hebben gestreden. Oorspronkelijk verzorgden twee geslachten, de Potitii en de Pinarii zijn dienst. In 312 v. Chr. werd deze tot een staatscultus gemaakt. In vergelijking met de Griekse Herakles, van wiens werken vele mythen verhalen, is de Romeinse Hercules een weinig actieve figuur. Van lieverlede werd hij tot een beschermer van de handel (dikwijls beloofde men hem bij handelszaken een tiende van de winst) en, als H.
Victor (= overwinnaar) of Invictus (= onoverwinnelijke), tot een aan Mars herinnerende god van de overwinning. Zijn cultus was over geheel Italië, later ook over de Romeinse provincies, sterk verbreid.Lit.: J. Bayet, Les origines de l’Hercule Romain (Paris 1926); G. B. Pighi-Q. Franchella, Hercules (Milano 1942).
