Romeins keizer (218-222 n. Chr.) (eigenlijk Varius Avitus Bassianus), was een kleinzoon van Julia Maesa, wier zuster, Julia Domna, met Septimius Severus getrouwd was.
Zijn naam is afgeleid van Elagabalus, een Syrische god (z Helios) wiens priester hij te Emesa was. Na de dood van Caracalla (217) werd Heliogabalus, toen nog slechts 14 jaar, door de senatoren tot tegenkeizer van Macrinus uitgeroepen en na diens nederlaag in het hele rijk erkend als keizer (218). In 219 trok Heliogabalus naar Rome, waar hij een staatscultus voor de Syrische god (Sol invictus = Onoverwinnelijke zon) Elagabalus invoerde.Verregaand wanbewind volgde: de jonge keizer leed niet alleen aan godsdienstwaanzin, maar had ook een verraderlijk, losbandig karakter zonder enig verantwoordelijkheidsbesef. In 221 wist Maesa hem te overreden, zijn neef Alexianus (de latere keizer Alexander Severus) te adopteren en tot mede-regent te maken. De wrijvingen, die hierop volgden, leidden in 222 tot een oproer der praetorianen, die hem vermoordden.
Lit.: G. Duviquet, H., raconté par les historiens grecs et latins (Paris 1903); O. F. Butler, Studies in the Life of Heliogabalus (New York 1908); J. S. Hay, The Amazing Emperor H. (1911); Cambridge Ancient History XII (1939); Roman: L. Couperus, De berg van licht (3 dln, 1905-’06).
