(Fr. : étape, van Ned. : stap (pen)) is een militaire uitdrukking, welke in verschillende verbindingen: etappedienst, etappelijnen, etappegebied, etappetroepen, vóór Wereldoorlog II in het Nederlandse leger in gebruik was.
De uitdrukking zelf heeft betrekking op de verzorging van de soldaat. Oorspronkelijk betekende etappe het nachtkwartier van de soldaat op mars. Onder etappedienst verstond men de dienst van de voorziening van het strijdende leger. In de periode vóór 1940 kende men in oorlogstijd naast de Commandant Veldleger en de commandanten van stellingen en posities de Directeur Etappe en Verkeerswezen (D.E.V.). Deze laatste, in feite het Hoofd van de Etappedienst, was verantwoordelijk voor de voorziening van alle troepen te velde en alle stellingen. Hij stond rechtstreeks onder de Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht. Voor de uitvoering van zijn taak beschikte hij over een aantal verplegingsinrichtingen, als slagerijen, bakkerijen, werkplaatsen en een aantal magazijnen, voorts over spoorwegen, bruggen, veerdiensten. Voor het in bedrijf houden van deze inrichtingen — voor zover zij militair waren — dienden de etappetroepen. Tot de etappetroepen werden ook gerekend pontonniers, etappe-autobataljons, etappepioniers, spoorwegtroepen en de vaartuigendienst. De bemoeiingen van de D.E.V. strekten zich uit over het basisgebied en het etappegebied. Het basisgebied, ook wel operatiebasis of achterland genoemd, is het gebied, waaruit het leger al zijn benodigdheden ontvangt. In het basisgebied zijn gevestigd de fabrieken, verplegingsinrichtingen, magazijnen en aanvoerhavens, waaruit het leger, dat op dit gebied „steunt”, zijn levensbehoeften ontvangt. Indien het leger opereert nabij het basisgebied, grenzen basisgebied en operatiegebied aan elkaar. Indien het leger opereert op grotere afstand vormt het etappegebied de verbinding tussen basisgebied en operatiegebied. De gebundelde wegen, spoorwegen en waterwegen, welke van het basisgebied, door het etappegebied naar het operatiegebied leiden, noemt men etappelijnen.
In vredestijd was vóór Wereldoorlog II de D.E.V. opgenomen in het hoofdbureau van de Chef van de Generale Staf.
Na Wereldoorlog II is in vorenstaand systeem in grote lijnen geen wijziging gekomen. Bij het optreden van de moderne legers heeft zich het onderscheid in operatiebasis, etappegebied en operatiegebied gehandhaafd.
Het is echter niet zeker of de in Nederlandse verhoudingen bestaande figuur van de D.E.V. in oorlogstijd in de oude vorm wederom te voorschijn zal komen. De taken, welke in oorlogstijd aan de D.E.V. zullen toekomen, zijn zó omvangrijk, dat het nodig kan blijken deze taken over verschillende autoriteiten te verdelen.
Volgens moderne begrippen op het gebied van de logistiek — onder deze nieuwe benaming rangschikt men alle verrichtingen en maatregelen, welke betrekking hebben op het onderhoud van strijdende troepen, in de meest uitgebreide zin — voeren in het operatiegebied, etappegebied en basisgebied afzonderlijke commandanten het bevel. In het gebied van deze bevelhebbers functionneren afzonderlijke diensten, die verantwoordelijk zijn voor de voorzieningen in, en het onderhoud en verstrekking van levensmiddelen, kleding, uitrusting, de verstrekking van benzine, olie en smeermiddelen, voor de voorziening in, onderhoud en verstrekking alsmede reparatie van materieel, wapens en munitie, voor het vervoer van alle benodigdheden en het in stand houden van de verkeersmiddelen, voor de verbindingsdienst en voor het onderhoud van gebouwen, terreinen. Tussen de hierboven bedoelde diensten in de verschillende gebieden bestaat eveneens een bepaald verband, hetgeen hierin tot uiting komt, dat de hoogste leiding van elk van deze diensten zetelt in het basisgebied (operatiebasis) en van daar uit dus de aanwijzingen voor deze diensten verstrekt.
MAJ. J. J. WIJNSOUW
