graaf van, Engels staatsman (Londen 12 Apr. 1792 - Wight 28 Juli 1840), werd in 1813 afgevaardigd naar het Lagerhuis, waar reeds zijn vroeggestorven vader de Whigpartij had ondersteund. Hij was begaafd met een helder verstand en had een krachtige wil.
In 1819 gaf het bloedbad van Peterloo hem aanleiding de rechten des volks met kracht te verdedigen. Als een der meest radicale liberalen bracht hij in 1821 in het Lagerhuis een volledig ontwerp van Parlementshervorming ter sprake; de hoofdbeginselen daarvan zijn later in de Reformbill opgenomen. Bij de ontbinding van het kabinet-Goderich (1828) werd hij tot pair benoemd en toen in 1830 zijn schoonvader, lord Grey een nieuw ministerie vormde, werd Durham als geheim zegelbewaarder daarin opgenomen. Hij nam in 1831 en 1832 ijverig deel aan de verdediging van de Reformbill, doch terwijl de Whigpartij met de invoering daarvan tevreden was, oordeelde Durham, dat hij moest voortgaan op de weg der hervorming. Hij werd — inmiddels tot viscount Lambton en graaf van Durham verheven — daarom enige jaren buiten de regering gehouden, maar juist om zijn radicale opvattingen en als goed spreker was hij buitengewoon populair.Bij het uitbarsten van de opstand in Quebec (zie Canada) werd hij gouverneur-generaal en kapitein-generaal van de Brits-Amerikaanse koloniën om aldaar de zaken tot een goed einde te brengen en stapte 28 Mei 1838 te Quebec aan land. Hij was met een bijkans onbeperkte volmacht bekleed, doch werd zeer gewantrouwd door al wat niet erg radicaal was in Engeland. Reeds zeer spoedig had men dan ook iets gevonden, waarmee men hem beschuldigen kon zijn bevoegdheid te hebben overschreden (de deportatie van de opstandleiders). Dit griefde hem diep: hij nam aanstonds zijn ontslag en kwam 30 Nov. 1838 in Engeland om zich voor het Hogerhuis te verdedigen. Gekrenkt door de ondervonden miskenning verliet hij de staatkundige loopbaan, nadat hij een Report (in 1912 nogmaals geannoteerd uitgegeven) had gepubliceerd, dat van zeer grote betekenis is geworden: het gaf de beginselen aan, volgens welke de politieke ontwikkeling van het „Dominion of Canada” zich voltrokken heeft: in het binnenland zelfbestuur, ten opzichte van het buitenland onderwerping aan Engeland; de kustprovincies (en later alle) tot een nauwe unie verenigd; de regering naar Engels voorbeeld ingericht en de Canadezen dezelfde rechten als de Britten (zie Canada). Daarna wijdde hij zich aan propaganda voor koloniale expansie en stimuleerde de emigratie. Hij stierf 5 dagen nadat zijn plan om Opper - en Neder Canada te verenigen de koninklijke goedkeuring had gekregen.
DR H. A. ENNO VAN GELDER
Lit.: Stuart J. Reid, Life and letters of the first Earl of Durham (2 dln, London 1906); Lord Durham’s Report on the Affairs of British North America, uitgeg. met inl. door C. P. Lucas, 3 dln (1912); Will. Karris, History of the Radical Party in Parliament (1885); Will. Kingsford, History of Canada, X (1898).
