Worden door een aangeboren of een later ontstane afwijking hogere eisen gesteld aan de verrichtingen van een orgaan, dan is dit, dank zij zijn reserve-energie, in de regel in staat daaraan te voldoen. Geraakt het orgaan echter in slechte conditie of schrijdt de afwijking voort, dan wordt de compensatie onvoldoende.
Bij hartziekten — waarbij de uitdrukking decompensatie het meest wordt gebruikt — met kleppen die te nauw zijn geworden of (en) niet meer afsluiten, kan de hartspier door grotere prestatie deze gebreken lange tijd compenseren. Op den duur, bijv. door ouderdom, beschadiging van de hartspier of door uitbreiding van de klepaandoeningen, wordt de hartwerking onvoldoende en ontstaat een toestand van decompensatie, welke blijkt uit stoornissen in de bloedsomloop: stuwingen en de gevolgen daarvan.
