bijnaam van de Romein Gnaeus Marcius; deze ontving, volgens Livius, die naam na de verovering van Corioli, een sterkte van de Volsci (493 v. Chr.).
Hij was volgens de overlevering de plebejers vijandig gezind en wilde hun het uit Sicilië aangevoerde graan tijdens een hongersnood onthouden, tenzij zij afstand wilden doen van het 2 jaar te voren verworven volkstribunaal. Dientengevolge tot ballingschap veroordeeld, begaf hij zich naar Attius Tullius, leider van de Volsci te Antium. Hij bood zijn bijstand aan tegen de Romeinen, werd tot veldheer benoemd, veroverde verschillende Romeinse kolonies en noodzaakte de Latijnen, zich aan de zijde van de Volsci te scharen. Daarna rukte hij tegen Rome op.
De Senaat bood aan, hem in zijn rechten te herstellen, als hij wegtrok. Zijn eisen waren echter te hoog (o.a. afstand van het op de Volsci veroverde land). De Senaat zond nu verschillende gezanten om hem te overreden; ten slotte bewogen zijn moeder Veturia en zijn vrouw Volumnia hem heen te gaan. Volgens sommigen is hij bij zijn terugkomst door Attius Tullius gedood, volgens anderen op hoge leeftijd gestorven.
Vele moderne schrijvers houden het verhaal voor een nabootsing van toestanden uit de latere tijden van de strijd tussen patriciërs en plebejers. In elk geval is de bijnaam Coriolanus volgens Mommsen onjuist, omdat dergelijke erenamen op grond van veroveringen pas sedert de 2de eeuw v. Chr. gegeven zijn (evengoed echter kan omgekeerd de, op zich zelf juiste, naam later uit een verovering van Corioli zijn verklaard). Een kern van waarheid is in de traditie zeker te vinden.Shakespeare’s Coriolan is gebouwd op Plutarchus’ biografie Coriolanus; en deze heeft zijn stof ontleend aan Dionysius van Halicarnassus, Antiquitates Romanae VII 21, vlgg en VIII 1, vlgg.
Lit.: Th. Mommsen, Röm. Forschungen 2 (1879), 113 vlgg. (critisch).
