had ten doel, de door het cultuurstelsel verkregen producten voor rekening van het gouvernement te consigneren aan de als agent en commissionnair der regering optredende Nederlandsche Handel-Maatschappij. Dit stelsel vormde met het cultuurstelsel één geheel en werd door de gouverneur-generaal Van den Bosch in het leven geroepen, ten einde de mededinging van vreemde handelshuizen, in Indië zelf, te fnuiken.
Ten einde dit stelsel door te voeren, werd de Nederlandsche Handel-Maatschappij in de arm genomen, die de producten zou overbrengen naar Nederland en die tevens de nodige gelden zou verstrekken reeds bij de ontvangst der producten, voor zover die voor de behoeften in Indië nodig waren. Deze medewerking van de Handel-Maatschappij was gewenst, omdat de Nederlandse schatkist niet in staat was te voorzien in de voor Indië onmisbare uitgaven, die toen voor Java alleen ca 30 millioen bedroegen, gedurende de twee jaren, die verliepen tussen de oogst en het weder beschikbaar komen van het provenu der in Nederland te verkopen producten. Van deze regeling, die voor de Handel-Maatschappij zeer voordelig was, valt niet te ontkennen, dat zij de belangen van land en volk in Indië in meerdere opzichten geschaad heeft. Reeds spoedig kwam er dan ook verzet, en bij de hernieuwing der contracten met de Handel-Maatschappij werden de voordelen telkens verminderd, terwijl de gouvernementsproducten ook in Indië of elders werden verkocht.
