is in de typografie de naam van een lettertype, in 1556 door Robert Granjon te Lyon ontworpen in navolging van het in die dagen in Frankrijk gebruikelijk Gothische handschrift. Het eerste boek door hem daarmede gedrukt is Innocenzo Ringhieri’s Dialogue de la vie et de la mort in Franse vertaling (1557).
Granjon heeft er 20 boeken mede gedrukt, doch het type is in Frankrijk zelf nimmer populair geworden. Des te meer opgang heeft het gemaakt in de Zuidelijke- en daarna in de Noordelijke Nederlanden, vervormd naar het aldaar gebruikelijke Gothische schrift. Chr. Plantijn nam het direct over en Ameets Tavernier te Antwerpen drukte er o.a. mede Erasmus’ Civilité puerile (1559); sindsdien kwam de naam „civilité” (Caractères of lettres de civilité) in zwang.
In Amsterdam verschijnt het type in 1567 (Nie. Petri’s Arithmetica). De civilité werd o.a. gebruikt voor leer- en schoolboeken, omdat het type gelijkenis toonde met het schrift. Later werden er nog slechts volksboekjes mede gedrukt (ca 1650-ca 1825), daar het onpractisch bleek te zijn.Met het Franse type werd o.a. in 1948 voor de Stichting De Roos te Utrecht Christine de Pisan’s Loroyson Nostre Dame gedrukt.
MR H. F. WIJNMAN
Lit.: L. Willems, A. Tavernier en de invoering van de civilitéletter, in Tijdschr. v. boek- en bibl.wezen V (1907); M. Sabbe et M.
Audin, Les caractères de civilité de R. Granjon (Lyon 1921, verm. Duitse vert. Die Civilité-Schriften des R.
Granjon, Wien 1929); A. F. Johnson, Type-designs (London 1934).
