is de naam van een Italiaanse staat uit het einde der 18de en begin der 19de eeuw (inwijding op 9 Juli 1797). Oorspronkelijk omvatte deze staat — die door de hulp van de Franse republikeinen, welke onder generaal Bonaparte Italië in 1796 veroverden op de Oostenrijkers, tot stand kwam — het grootste deel van het vroegere hertogdom Milaan, met de streek van Bergamo, Cremona en Modena.
Weldra voegde Bonaparte er de Trans-Padaanse republiek bij, en door het verdrag van Campoformio kwam daar nog de streek van Brescia, Mantua en Valtellina bij. In Juli 1797 voegde Bonaparte de Cis-Padaanse republiek bij de Cis-Alpijnse, d.w.z. de vorstendommen Massa en Carrara, de 3 legatiën Bologna, Ferrara en Mesola, ten slotte nog Romagna, zodat zij op 42 450 km’ 2 ½ millioen inw. telde. Milaan was de zetel van het bestuur, dat geheel naar Frans voorbeeld (Franse grondwet van 1795) gevormd was: een directorium had de uitvoerende macht, een Wetgevend Lichaam de wetgeving in handen; het laatste werd gekozen door alle mannen boven 20 jaar en was verdeeld in een Raad van Ouden en een van Jongeren. De republiek verbond zich 29 Mrt 1798 met Frankrijk door een of- en defensief verbond en een handelstractaat.
Intussen werd zij reeds in 1799 ten gevolge van de overwinningen der Oostenrijkers en Russen opgeheven, doch na de slag bij Marengo (1800) door Bonaparte hersteld en door het verdrag van Lunéville (9 Febr. 1801) opnieuw erkend. Tevens ontving zij een nieuwe staatsregeling, nl. een Consulta (Raad) van 50 en een Governo (Uitvoerend Bewind) van 9 leden. Met het gebied van Novara en Tortona werd de republiek vergroot en bij de vrede van Lunéville opnieuw door Oostenrijk erkend. Zij kreeg 14 Febr. 1802 de naam Italiaanse Republiek, met Bonaparte als haar eerste president.
Haar bestaan was ook overigens verre van rustig geweest, omdat de hoge belastingen en de dienstplicht, die de oorlog meebracht, veel verzet hadden gewekt, wat aangemoedigd was door de geestelijkheid (vijandig aan Frankrijk) en geleid had tot boerenonlusten.Lit.: Tivaroni, L’Italia durante il dominio francese, 17891813, 2 vol. (1889); Ed. Driault, Napoléon en Italië (18001812) (1906).
