Italiaans jurist (Milaan 15 Mrt 1738-28 Nov. 1794) is wereldbefaamd geworden door zijn werk Dei delitti e delle pene (anoniem verschenen 1764), dat sterk onder de invloed van Montesquieu staat en dat in niet minder dan 22 talen werd overgebracht. Hij bestreed daarin de marteling en de doodstraf, en is daardoor een der voorlopers van de moderne rechtspleging.
Hij verzette zich tegen de afschrikkingstheorie en zocht de rechtvaardiging van de straf in de vrijwillige overeenkomst der ingezetenen met de Staat, die daarbij krachtens hun veidrag aan de Staat het recht tot straffen gaven. De misdadiger verleende op die wijze de Staat het recht hem te straffen.De Franse vertaling van Morellet (1766) was voorzien van een anonieme voorrede van Voltaire, waarin voor de eerste maal de uitdrukking ,,het grootste geluk voor het grootste aantal” werd ge-
Reeds in 1768 (dus vier jaar na de eerste Italiaanse uitgave) verscheen een Nederlandse vertaling, getiteld Verhandeling over de misdaaden en straffen, naar de derde verbeterde en vermeerderde Italiaansche uitgave, waarbij de verklaring op dit werkje van den heer De Voltaire, uit het Fransch vertaald. Deze vertaling heeft een zeer grote invloed op de Nederlandse strafrechtswetenschap uitgeoefend.
Op economisch gebied beweegt zich zijn verhandeling Del disordine e dei rimedi delle mcnete nello stato di Milano (1762). Daarnaast is te vermelden een filosofische stijlleer: Ricerche intorno alla natura dello stile (dl 1, Milano 1770; volledig 1822). Verschillende opstellen van zijn hand verschenen in het door hem te zamen met vrienden uitgegeven tijdschrift II Caffè, terwijl na zijn dood zijn Elementi di economia politica verschenen zijn in Custodi’s Scrittori classici italiani di economia politica; hierin toont hij zich een aanhanger van de fysiocraten, die de landbouw als het enig productieve beroep beschouwden.
Bibl.: Uitgaven zijner werken: Milaan 1821-1822; Florence 1854 (door Villari).
Lit.: C. Cantù, B. e il diritto penale (Firen/.e 1862) ; Baradez, Etude sur B. (Besançon 1898); F. Scaduto, Cesare B. (Palermo 1913); De Marche, C. B. e il processo penale (1929).
