naam afgeleid van camise (= chemise), de boerenkiel die de Franse Protestanten in de Languedoc als herkenningsteken droegen tijdens hun vrijheidsstrijd, 1702-1705. Sedert de herroeping van het Edict van Nantes smeulde het verzet tegen de intrekking der voorrechten en de executie van nieuwe verboden en vele harde maatregelen in Vivarais en Languedoc, met name in de Cévennes; dragonnades, brandstapel en rad deden hun werk.
Lekenpredikers namen de bezielende actie van gedode predikanten over, profetieën en extasen vuurden de getroffenen aan. Toen de vrede van Rijswijk, 1697, de hoop der Protestanten opnieuw bedrogen had, brak de eigenlijke opstand der Gamisards uit; hun getal liep tegen de 10 000. In de zomer van 1702 gaf de verovering van het huis van een hunner grootste kwelgeesten, de abbé François de Langlade du Chayla te Pont de Montvert, die daarbij gedood werd, het sein tot de oorlog. Leiders waren Castanet, Catinat en vooral Jean Cavalier, Rolland en Ravanel, onder wier aanvoering de troepen van Lodewijk XIV meermalen werden verslagen.
Op hun beurt maakten zij zich ook aan veel verwoestingen en aan wreedheid schuldig. De provincies Languedoc en Vivarais zijn toen ontvolkt en grondig verarmd. De maarschalk Montrevel (1703) vermocht ook met de grootste wreedheid deze gebieden niet te pacificeren; evenmin hielp daartoe de door paus Clemens XI op 1 Mei 1703 uitgeschreven kruistocht tegen de Gamisards. Meer diplomatiek aangelegd, bleek maarschalk Villars beter tegen de moeilijkheden opgewassen.
Hij verkreeg de onderwerping van Cavalier in 1704, die uitweek en later in Engelse dienst sneuvelde (1740). Hiermede was de strijd nog niet ten einde. Rolland sneuvelde 14 Aug. 1704, Catinat, Ravanel e.a. stierven op de brandstapel in 1705; eerst 1709 was de Gereformeerde Kerk in de Languedoc ten onder. Nog heden wordt jaarlijks op bezielende wijze bij Mas Soubeyran (Gard) de herinnering aan de kerkdiensten in de openlucht en de bloedige strijd herdacht; aldaar is ook het Musée du Désert.PROF. DR J. N. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK
Lit.: Jean Cavalier, Memoirs of the War of the Cevennes (Dublin 1726); Ant. de Guiscard, Mémoires, dans lesquels est contenu le récit des entreprises qu’il a faites. . . pour le recouvrement de la liberté de sa patrie (Delft 1705; London 1707); Ant. Court, Histoire des troubles de Cévennes (1760, 61819) ; J. Vielles, Bonbonnoux, chef-camisard et pasteur du Désert (Anduze 1883) ; A. Issarte.
Des causes de la révolte des Camisards (Montbéliard 1901); S. Delattre, Les prophètes cévenols et la guerre des Camisards de 1701 à 1704 (Lezay 1926); C. Bost, Les prophètes du Languedoc en 1701 et 1702, in Revue historique 136, 137 (1921); L. André, Les sources de l’histoire de France, XVIIe siècle (t.
VI, Paris 1932), n. 5395-5435
