graaf van (Saint Saire 11 Oct. 1658 - Parijs 23 Jan. 1722), Frans edelman, schrijver van vele, na zijn dood gepubliceerde werken, kwam in verzet tegen het absolutisme van Lodewijk XIV en zag als oplossing terugkeer tot het feodalisme. Naar zijn opvatting hebben de Franken de Galliërs overwonnen.
Sindsdien waren de overwinnaars de ware regeerders en zij vormden de adel. De koning werd door hen gekozen. In het feodalisme zag hij het hoogtepunt van de maatschappelijke ontwikkeling; elke verandering was een benadeling van de rechten der edelen. In bondgenootschap met de overwonnenen, de derde stand, hebben de koningen het feodale stelsel vernietigd en de absolute monarchie gevestigd. Deze tast de vrijheid der burgers aan. Boulainvilliers oefent vooral critiek op de onderdrukking van de vrijheid van godsdienst en noemt als voorbeelden de verdrijving van de Moren uit Spanje en de herroeping van het Edict van Nantes.
De monarchie moet worden beperkt door de Staten-Generaal, waarin de adel de hoofdrol moet vervullen. Ook het belastingstelsel moet worden herzien door vervanging van de „taille” door een evenredige belasting en door radicale verandering der indirecte belastingen. Boulainvilliers is één van de eersten, die het regeren als een wetenschap beschouwt. In het bijzonder wijst hij op de noodzakelijkheid zo veel mogelijk statistieken op te stellen, ten einde fouten in het beleid te voorkomen. Zijn onverschilligheid jegens het Christendom en zijn voorkeur voor de wijsheid van de Islam kwam tot uiting in zijn Vie de Mahomet (1730).MR S. MOK ♰
Bibl.: (verdere werken): Histoire de l’ancien gouvernement de la France, 3 dln (1727); État de la France, 3 dln (1727); Histoire de la pairie de France et du Parlement de Paris (1753); Essais sur la noblesse de France (1732); Lettres historiques sur les anciens Parlements de France que l’on nomme États Généraux (1727); Mémoires présentés à Mgr le duc d’Orléans, 2 dln (1727).
Lit.: Augustin Thierry, Considérations sur l’histoire de France (voorafgaande aan de Récits des temps Mérovingiens) (1840), ch. II; Henri Sée, Les idées politiques en France au XVIIe siècle (1923), blz. 272-287; Fr. Meinecke in Histor. Zeitschrift, Bd 145, blz. 58 w; R. Simon, Henri de B., historien politique, philosophe, astrologue (Paris 1941).
