is een vorm van het zgn. Naturisme of de Natuurverering.
De religieuze mens, hoe primitief ook, vereert echter nimmer de natuur als zodanig, doch altijd een geheimzinnige, onberekenbare Macht, die zich aan hem in de natuur openbaart. Zo ziet hij ook bomen en planten in onmiddellijk verband met zijn eigen leven, als goddelijke machten, die de continuïteit van zijn leven garanderen. Vandaar de voorstelling van levensbomen. Bij de geboorte van een kind plant men een boom, kind en boom groeien samen op, beider levens zijn verbonden. Boom en mens hebben deel aan hetzelfde goddelijke leven. Men vindt deze voorstelling zowel in allerlei volksgebruiken als bij de primitieven (West-Afrika, Indonesië, Nieuw-Guinee), alsook in de Oudheid.
Als drager van het jonge, nieuwe leven, komt in talloze gebruiken in allerlei religies een plant of boom voor. De bekendste zijn de Griekse eiresione, de heilige olijftwijg, behangen met de eerstelingen des velds, en onze Palmpaas. In verband met dergelijke gebruiken is te begrijpen, dat de voorstelling van een „god” en die van een boom in de Oudheid niet zover uit elkander liggen, als wij zouden verwachten. De Griekse god Dionysos wordt als boom vereerd; op vaastekeningen zien wij, hoe de Maenaden dansen om een paal met een Dionysos-kop (Dionysos dendrites). Maar ook wanneer men aan de boom niet de naam, straks de gestalte van een god toekent, vereert men hem, eventueel met offers. In het moderne Palestina behangt men heilige bomen met stukken van kleren of doek, misschien opdat de heilige kracht van de boom zal overgaan op de dragers dier kleren en hen genezen.Niet altijd berust de macht van een heilige boom daarop, dat men meent, dat hij door een geest bewoond wordt (Animisme). Die macht kan ook onpersoonlijk gedacht worden (Dynamisme). Ten slotte wordt de boom soms ook tot drager van het ganse wereldleven; het mooist vinden we dat uitgewerkt in de Germaanse mythos van de Wereldboom Yggdrasil: de heilige boom, die in het dagelijks leven huis of dorp beschermde, is daar geworden tot de drager van het wereldleven. Komt straks het wereldeinde, dan is ook het leven van de boom volbracht.
PROF. DR G. VAN DER LEEUW
Lit.: J. G. Frazer, The golden bough (3de dr., in 12 dln, laatste dl 1915, verkorte uitg. 1923); G. van der Leeuw, Inl. tot de Godsdienstgesch. (1924), 2de dr. 1948; W. Mannhardt, Wald- und Feldkulte, 2de dr. (1904-’05).
