is materiaal in die toepassingen, waarin het uitsluitend om zijn gewicht wordt gewaardeerd en in ander opzicht als waardeloos wordt beschouwd. Als ballast gebruikt men dan ook meestal zwaar materiaal, als zand, grint, steenslag, ijzer en lood.
Geheel consequent wordt dit woord niet gebruikt. De gewichten die een schuifraam in evenwicht houden, vallen geheel onder de definitie van ballast, maar men noemt ze gewichten of tegenwichten. Dergelijke tegenwichten komen veel voor; men denke aan liften, kabelspanners en dergelijke. Ook de gewichten die een klok drijven, vallen onder de definitie van ballast, maar worden nimmer zo genoemd. Het gebruik van het woord blijft dus tot enige ingeburgerde gewoonten beperkt, het wordt dan echter zowel in eigenlijke, als in figuurlijke betekenis gebruikt.Men spreekt van ballast bij het gebruik van zakken met zand bij de luchtballon, waar de ballast een reserve voor het stijgvermogen teweeg brengt. Evenzo bij schepen, waar de ballast gebruikt wordt om de stabiliteit te verbeteren en om de ligging van het afgetimmerde schip te corrigeren, wanneer dit niet goed recht mocht liggen. Men metselt dan onder in het schip ballastschuitjes vast, d.z. blokken gegoten ijzer, meestal van 25 of 50 kg. Bij zeilschepen gebruikt men ballast om meer zeil te kunnen voeren, daarom wordt bij zeiljachten veelal lood of ijzer aan de kiel bevestigd. Koopvaardijschepen die zonder, of met weinig lading overzee moeten, nemen ballast in om het schip zeewaardig te maken. Men zegt dan dat het schip in ballast vaart.
Vroeger gebruikte men als ballast meestal steen, tegenwoordig gebruikt men hiervoor water, dat gemakkelijk in de tanks, onder in het schip kan worden gebracht en dat er, zo nodig weer uitgepompt kan worden. Wanneer de stabiliteit van het schip, door verbruik van brandstof, water en proviand, of door het lossen van lading, een ongunstige invloed ondergaat, kan men deze compenseren door water in de ballastruimte te laten lopen.
Ook in de weg- en waterbouwkunde is het woord ballast in gebruik. Bij het aanleggen van dijken laat men drijvende zinkstukken naar de gewenste laats varen en brengt ze daar tot zinken door er allast (stenen) op te storten. Daar in de wegen waterbouwkundige techniek veelal zand, grint en steenslag als ballast wordt gebruikt, spreekt men bij de toepassing van deze materialen ook wel van ballast, al voldoet de situatie waarin ze gebruikt worden niet geheel aan de definitie. Zo spreekt men bij het aanleggen van spoorwegen van een ballastbed. Dit is een laag van bovengenoemd materiaal van ongeveer een halve meter dik, die op het baanlichaam wordt gebracht ten einde het spoor daarin een vaste ligging te verzekeren. In onze vochtige en zachte bodem zouden de dwarsliggers, zonder het ballastbed, in de baan wegzakken. Hieruit volgt dat men hier van ballast spreekt, hoewel deze niet uitsluitend om zijn gewicht wordt gewaardeerd.
In figuurlijke zin gebruikt men het woord ballast als men zegt dat het aankweken van waardeloze kennis ballast voor de geest vormt, dat een nutteloos mens ballast voor de maatschappij is en dat iemand die gratis per schip vervoerd wordt, als ballast meevaart.
