een woord, samengesteld uit de eerste letters van Allied Submarine Devices Investigation Committee, is de Britse naam van een toestel of combinatie van toestellen, dienende om met bijv. onder water uitgezonden ultra-sonore trillingen nauwkeurig de afstand, de peiling en de beweging van een zich onder water bevindend doel te bepalen. De toepassing komt dus overeen met die van de radar, welke dient om deze gegevens voor vaartuigen die zich aan de oppervlakte bevinden en voor vliegtuigen te verkrijgen.
Evenals de radar dient de asdic voor het ontdekken van het doel, voor het zonodig in de nabijheid van het doel brengen van de aanvallende eenheden en van het verstrekken van de gegevens ten behoeve van de aanwezige bewapening ter vernietiging van het doel. Zoals dus de radar gekoppeld is aan de vuurleiding van de artillerie, rackets e.d., verschaft de asdic de aanwijzing voor het juist werpen van diepte-bommen, voor de hedgehog e.d.Het bovengenoemde comité werd in 1916, dus gedurende Wereldoorlog I, ingesteld, maar de vinding zelf stond bij het einde van die oorlog nog in de kinderschoenen. Door de Engelse admiraliteit is de ontwikkeling van de asdic met veel energie voortgezet en bij het uitbreken van Wereldoorlog II waren practisch alle Engelse torpedobootjagers, escorteurs, mijnenvegers en onderzeeboten en ook sommige kruisers met asdic uitgerust en was men in staat met dit materiaal de onderzeeboten op afdoende wijze te bestrijden.
Door de zender van de asdic worden hoogfrequente signalen (pulsen) in het frequentiegebied van 10 tot 30 KC/s opgewekt, welke door zich in de oscillator bevindende kwartskristallen worden omgezet in ultra-sonore geluidsenergie en in een gerichte bundel worden uitgezonden. Het geluid plant zich met een snelheid van ca 1500 m/s door het zeewater voort en bij het treffen van een doel wordt een gedeelte van de energie teruggekaatst en weer door de oscillator opgevangen, daar omgezet in electrische hoogfrequent-energie en door een versterker en ontvanger hoorbaar gemaakt en op een „recorder” aangetekend. De tijd die verloopt tussen het moment van uitzenden van het signaal en het ontvangen van de echo is een maat voor de afstand waarop het doel zich van het schip bevindt. Alleen van doelen, die zich in de gerichte geluidsbundel bevinden, wordt een echo ontvangen en hierdoor is het mogelijk de richting van het doel te bepalen en tevens, door de oscillator een aantal graden te draaien dat iets kleiner is dan de spreiding van de bundel, bepaalde sectoren systematisch af te zoeken. Doordat de gemeten afstand doorlopend is geregistreerd, krijgt men een beeld van de verplaatsing van het doel ten opzichte van het jagende schip.
De oscillator is geplaatst in een onder de kiel uitschuifbare koepel, zodat bij zeer hoge vaart en in ondiep water de koepel kan worden ingedraaid en dan niet buiten het schip behoeft uit te steken. Onder in het schip, in de nabijheid van de oscillator, bevinden zich in den regel zender en ontvanger, terwijl de apparatuur voor de afstandbediening en het registratietoestel zich op de brug bevinden, waar de laatste onmiddellijk door commandant, officier van de wacht of leider van de aanval kunnen worden gecontroleerd.
De afstandwerking van de asdic is beperkt, doordat de geluidsgolven zich bij het voortplanten door het water uitspreiden, waarbij de energie omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand afneemt, door de absorptie in het zeewater en door de buiging van de geluidsgolven, welke laatste zeer onregelmatig is en bepaald wordt door de temperatuursverandering, afhankelijk van de diepte, het zoutgehalte en de druk.
Met spoelen met nikkelkern (magnetostrictie) kunnen soortgelijke effecten worden bereikt als met kwartskristallen en bovendien grotere vermogens worden uitgezonden (speciaal bij Amerikaanse uitvoeringen, welke de naam „Sonar” dragen, wordt dit systeem toegepast). In verband met de mindere betrouwbaarheid van de voortplanting in zeewater op grotere afstanden, wordt door de Engelsen de voorkeur aan kwartsoscillatoren gegeven, omdat deze het voordeel bieden een minder selectieve ontvangresonator te vormen, waardoor de mogelijkheid bestaat, behalve de asdic-signalen ook andere geluiden als schroefgeruis e.d. op te vangen (hydrophones).
Wanneer een echo wordt waargenomen, zegt men, dat een asdic-contact is tot stand gebracht. Het verdient veel oefening om vast te stellen of men werkelijk een onderzeeboot heeft ontdekt, want ook stroomrafelingen, scholen vis (ook grote vissen als walvissen), wrakken, enz. geven echo’s. Ten gevolge van het Dopplereffect is het aan de toonhoogte van het geluid zelfs mogelijk vast te stellen, of een onderzeeboot nadert of wegvaart.
Bij de Britse walvisvangst wordt momenteel nagegaan, in hoeverre de Asdic eventueel van waarde kan zijn voor het ontdekken van en contact houden met walvissen.
KAPT. t. Z. J. HOUTSMULLER.
