Confucianistisch Japans staatsman (1657-1725), geboren te Edo (Tōkyō) als zoon van een eenvoudigen samoerai. Door den daimyō van Kōfoe, den lateren sjōgoen Tokoegawa Ienoboe (1709-1712) werd hij aangesteld tot leraar in de Chinese filosofie en geschiedenis.
Als niet-officieel raadsman van den sjōgoen gelukte het hem, zich een grote vertrouwenspositie te verwerven, doch door Ienoboe’s opvolger Yosjimoene werd hij terzijde gesteld, vnl. omdat Hakoeseki sympathie koesterde voor de richting der Wagakoesja (Japanse geleerden), die de herleving predikten van het Sjintō en keizerverering, waartoe de Dainihonsji (Geschiedenis van Groot-Japan, standaardgeschiedeniswerk van Japan in 246 dln, begonnen in 1657 op bevel van den Tokoegawa sjōgoen Mitsoekoeni), die de aandacht vestigde op eigen verleden en het zelfbewustzijn van de natie, de stoot had gegeven.Grote vermaardheid verwierf Hakoeseki zich behalve door zijn werken op Confucianistisch gebied door het schrijven van de Seiyō Kiboen (westerse literatuur) en de Sairan Igen (Uitgezochte gezichtspunten op buitenlandse mededelingen). De Seiyō Kiboen, bestaande uit drie delen, bevat een verslag van het verhoor van den Italiaansen priester Giovanni Battista Sidotti, die in Aug. 1708 aan boord van een Portugese kraak naar Japan was gekomen om er het R.K. geloof te prediken. Het eerste deel bevat het verslag van de ondervraging, het tweede handelt over aardrijkskunde en geschiedenis van Europa en het derde geeft een overzicht van het R.K. geloof. De Sairan Igen werd geschreven naar mondelinge mededelingen aan de hand van een wereldkaart, in het bezit van het gemeentebestuur van Edo, aan Hakoeseki verschaft door het Opperhoofd van Desjima, Cornelis Lardyn. Het is de eerste geografische beschrijving van de wereld in Japan.
DR C. C. KRIEGER
Bibl. Over Hakoeseki’s leven en filosofie zie de beschrijving van Mita Hoko in de bewerking van Lönholm: Hakoeseki und Sidotti, Anhang III, Mitt. Dtsche Ges. f. Natur- und Völkerk. Ost-Asiens Bd VI, Heft 54, blz. 180 en zijn autobiografie, Oritakoe shiba no ki (Herinneringen uit ledige uren), vertaald door G. W.
H. Knox in Transactions of the Asiatic Society of Japan, Vol. XXX.
