of anilisme komt hoofdzakeiijk voor bij werklieden in anilinefabrieken ten gevolge van de inademing van anilineverbindingen. Men onderscheidt een acute en een chronische vergiftiging.
Bij de eerste hebben de werklieden pijn in het hoofd, een vale gelaatskleur met blauwachtige lippen, een vermeerderde aandrang tot urinelozing en een waggelende gang. In zware gevallen verliest de zieke het bewustzijn en wordt door hevige, vaak dodelijke krampen aangetast. Een deel van deze verschijnselen berust op een directe werking van de aniline op het centrale zenuwstelsel; bovendien echter werkt aniline op de bloedkleurstof, die van oxyhaemoglobine wordt omgezet in methaemoglobine. Het methaemoglobine heeft een chocoladebruine kleur (vandaar de donkerblauwe gelaatskleur bij acute anilinevergiftiging) en staat geen zuurstof aan de weefsels af, zodat inwendige verstikking volgt. De chronische anilinevergiftiging is vooral afhankelijk van de werking op het centrale zenuwstelsel en openbaart zich door hoofdpijn, een gebrekkige spijsvertering, spierkrampen, gevoels- en bewegingsstoornissen, alsmede door chronische huiduitslag op onderscheidene plaatsen van het lichaam. Ook het gezichtszintuig wordt daarbij veelal aangetast.
De behandeling dier vergiftiging bestaat in toevoer van frisse lucht, zo mogelijk zuurstof, aderlaten, inloop van een oplossing van keukenzout of druivensuiker, onder toevoeging van methyleenblauw en bij collaps het toedienen van prikkelende middelen (coffeïne, kamfer). Door alcohol worden de vergiftigingsverschijnselen erger. Het is noodzakelijk om in anilinefabrieken door een behoorlijke ventilatie voor de gezondheid der werklieden te zorgen.
