eigenlijk Alexandre Herculano de Carvalho Araújo, een der grootste Portugese schrijvers (Lissabon 28 Mrt 1810 - Valle-de-Lobos, Santarem, 13 Sept. 1877), was, evenals Garrett en Castilho, een der vernieuwers van zijn vaderlandse letteren, die zij wekten uit de apathie van het arcadisme. Herculano was historicus, romanschrijver en dichter.
In 1836 verscheen zijn eerste werk Voz do profeta, een politiek pamflet, in bijbelse stijl, ingegeven door de September-revolutie. Misschien was hij minder spontaan en artistiek dan Garrett, maar zijn werk gaat dieper en staat op hoger plan. Ook was hij een groot taalhervormer: Gonçalves Viana noemt hem de zuiverste, nauwkeurigste en volmaaktste schrijver der 19de eeuw. In 1851 weigerde hij de benoeming tot „pair” van het koninkrijk en in 1862 de onderscheiding van het Grootkruis van de orde van S. Tiago. De enige benoeming die hij aanvaardde, was die van directeur der bibliotheek van Ajuda. Na zijn huwelijk trok hij zich in 1867 terug op zijn buiten waar hij, geheel vervreemd van de letteren en mensenschuw, stierf.Bibl.: Harpa do crente (1838, in Harpa do crente staat een gedicht a Cruz mutilada, dat voor zijn mooiste doorgaat). Prozawerken: Enrico, o presbitério (1843); o Monge de Cister (1848); o Bobo; Lendas e narrativas (1851); Da origem e estabelecimento da Inquisição em Portugal (3 dln, 1855-59); Estudos sôbre o casamento civil (1866); História de Portugal (4 dln, 1846-1853); Eu e o clero.
Lit.: Een volledige studie van H.’s persoon en zijn werk bevat het 21ste dl van de Dicionária Bibliográfico van Inocêncio (1914), dat geheel aan hem is gewijd (700 blz.).
