(Lat. Aiax) is de naam van twee helden uit de Trojaanse oorlog.
De ene, ook de Kleine genoemd, was een zoon van Oïleus, koning van Lokris. Hij voer met 40 schepen naar Troje en streed, hoewel klein van gestalte en licht gewapend, met onverschrokken moed naast zijn groteren naamgenoot in de voorste gelederen. Hij was na Achilles het snelst ter voet in het Griekse leger, doodde vele Trojanen en nam als een der eersten deel aan de strijd om het lijk van Patroklos. Op zijn terugkeer leed hij schipbreuk in de nabijheid van Euboea. Aanvankelijk werd hij door Poseidon op een klip in veiligheid gebracht, doch toen hij er op snoefde, dat hij ook zonder de hulp der goden zich wel gered zou hebben, kloofde Poseidon met zijn drietand de klip en verdween hij in de diepte. Volgens lateren werd Aias door Athene met de bliksem gedood, omdat hij na Troje’s val Kassandra van haar altaar had weggerukt en onteerd. De Lokriërs vereerden later hun heldhaftigen stamgenoot als heros en hielden in hun slagorden een plaats open voor zijn schim.De andere Aias was de zoon van Telamon, koning van Salamis. Hij voer met 12 schepen naar Troje, was na Achilles de dapperste van het Griekse leger en onderscheidde zich door zijn buitengewone lichaamskracht. Wegens zijn hoge gestalte ontving hij de bijnaam „de Grote”. Hij was de voornaamste strijder tegen Hektor, toen deze het schepenkamp aanviel. Eveneens was hij het, die met Odysseus het lijk van Achilles, nadat de Grieken en Trojanen er een ganse dag om gestreden hadden, in veiligheid bracht. Toen echter de wapens van den gesneuvelden held aan Odysseus werden toegewezen, ontstak Aias in woede en doodde zich met het zwaard. Volgens latere verhalen werd Aias door deze toewijzing krankzinnig, trok tegen de kudden van het Griekse leger als tegen een vijand op en stortte zich, tot bezinning gekomen, in zijn zwaard. In de Ilias speelt deze Aias een grote rol, vooral ook omdat hij als rondborstig held de onverzoenlijkheid van Achilles afkeurt. In de latere opvattingen komt meer het snoeven op zijn kracht, en daardoor zijn overmoed tegenover de goden op de voorgrond. Aan zijn razernij en dood heeft Sophocles een zijner schoonste drama’s, Aias, gewijd. De bekendste behandeling van het conflict tussen Aias en Odysseus over de wapenrusting van Achilles, een rhetorisch meesterstuk, lezen wij bij Ovidius, Metamorphosen XIII I w. Op Salamis en te Athene werd Aias tot in verre tijden als heros vereerd. Vele beroemde Atheners — Cimon, Miltiades, Alcibiades, Thucydides — hielden hem voor hun stamvader.
DR W. WIERSMA
Lit.: D. Bassi, La leggenda di Aiace Telamonio (1890); P. Girard, Ajax, fils de Telamon (1905) in Revoie des études grecques, t. 18; J. Vürtheim, De Aiacis Origine (Leiden 1907), volgens wien Aiax Telamonis en Aiax Oileus oorspronkelijk één, Locrische, demon waren.
