(1073-85), heilige, *1021 in Toscane, ♱25.5.1085 Salerno. Gregorius, door benedictijnen te Rome opgevoed, vergezelde paus Gregorius VI naar Frankrijk en Duitsland en werd in 1048 monnik (Hildebrand) te Cluny.
Paus Leo IX (1049 54) riep hem naar Rome terug, waar hij vijf pausen diende en vervolgens, na een stormachtige verkiezing, zelf paus werd. Hij verdedigde heftig het primaat van de paus, o.m. in zijn Dictatus papae (27 korte stellingen, ca. 1075 opgesteld) en begon hierover de →investituurstrijd met keizer Hendrik IV, die hij in 1076 in de ban deed. Op 29.1.1077 wist de keizer Gregorius te Canossa tot absolutie te dwingen, maar vrede bracht dit niet. Gregorius wist de ca. 1049 begonnen →kerkhervorming door te zetten, die als de gregoriaanse hervorming bekend staat: hij verbood simonie, priesterhuwelijk en investituur van kerkelijke ambten door leken. Hendrik IV, voor wie dit laatste verbod een aanslag op zijn macht betekende, nam op 21.3.1084 Rome in. Gregorius moest naar de Engelenburcht vluchten; hij werd bevrijd door de Normandiërs uit Sicilië onder Robert Guiscard (mei 1084), die zich echter zo gehaat maakten, dat Gregorius moest wijken naar Salerno.
Gregorius wordt gezien als degene die de grondslag legde voor de pauselijke machtsaanspraken in de latere middeleeuwen. Feestdag: 25 mei. litt. A.Fliche, La réforme grégorienne (2 dln. 1924-37); A.J.MacDonald, Hildebrand. A life of Gregory vil (1932); S.Williams, The Gregorian epoch; reformation, revolution, reaction? (1964); L.Meulenberg, Der Primat der röm. Kirche im Denken und Handeln Gregors vil. (1965); H.Cowdry, The Cluniacs and the Gregorian reform (1970).
